[- Në vend të strategjisë së helenizimit të Shqipërisë politike, strategji e deklaruar dhe e aplikuar masivisht në vitet e fundit, duke iu kthyer një politike realiste të vlerësimit të potencialeve njerëzore shqiptare në Greqi, do të kishim padyshim inversin e saj, shqiptarizimin e natyrshëm të Greqisë -.]

Nga QEMAL VELIJA

ARVANITIA - ose fytyra shqiptare e Greqisë

Edhe pse fluid për nga shtrirja gjeografike (për nga shpërndarja dhe përqëndrimi), ky koncept, pra Arvanitia, përbën në të vërtetë një realitet sa historik, etnik, demografik, aq dhe konkret në qënësinë e tij brenda juridiksionit të shtetit politik grek. Një realitet që mban gjithsesi vulën shqiptare, edhe pse i mënjanuar, i braktisur, i mohuar zyrtarisht nga faktori politik dypalësh. I shtrirë pothuaj në të gjithë territorin e shtetit të sotëm grek, ai përbën pika përqëndrimi të konsiderueshme në një sërë rajonesh të shënuara, si në Peloponez, Etoli, Akarnani, Beoti, Atikë, Eube, ishujt jonianë, etj (pa përfshirë këtu krahinat e Epirit, Thesalisë e Maqedonisë jugperëndimore të cilat duhen konsideruar si pjesë të shkëputura nga integraliteti i njësisë tokësore shqiptare). Mbizotërues në një varg qytetesh, ky element shqiptar, i njohur si arvanit (apo arbëresh) përbën bashkësi të tëra në popullsinë rurale e atë urbane tradicionale, duke kapur shifra pak të lakuara publikisht, por që në realitet shkojnë rreth 30-35 përqint të gjithë popullsisë në shtetit e sotëm grek prej 10.5 milionë banorësh.

Ky realitet shqiptar i demonstruar fuqishëm në shekujt e mëparshëm, aq sa në përshtypjen e përgjithshme mbizotëronte krejtësisht konceptin e Greqisë gjeografike dhe nguliste protagonizmin e vet në ngjarjet politike, shoqërore, ushtarake përgjatë shekujve deri në krijimin e mbretërisë greke të dekadës së tretë të shekullit 19. Mbas krijimit të shtetit grek, që duhet thënë se mban vulën mbizotëruese pikërisht të këtij faktori shqiptar, aq sa në Panteonin e sotëm grek figurat udhëheqëse të atij revolucioni që solli krijimin e tij janë pothuaj të gjithë arvanitë, ata që e pësuan dhe iu nënshtruan shtypjes kombëtare ishin po ata vetë. Të mashtruar dhe besëprerë prej bashkëpunëtorëve të tyre grekë, por edhe të shpërfillur prej faktorit politik ndërkombëtar që përcaktonte fatet e popujve e shteteve të vegjël, ata u konsideruan dhe u paraqitën si një popullsi greke (duke njësuar arbitrarisht etninë me ortodoksinë dhe helenizmin si frymë dhe identitet). Instrumentalizimi i këtij elementi shqiptar prej kishës, arsimit dhe strukturave të tjera të shtetit teokratik që u uzurpua prej grekëve, shtypi aspiratën e tyre për një shtet shqiptaro-grek, ashtu siç ishte projektuar që në fillimet e lëvizjes heteriste. Dhe për rrjedhojë, shkon deri në atë masë sa e kthen këtë realitet historikisht shqiptar në të pandjeshëm dhe të paevidentuar zyrtarisht në shoqërinë greke. Lëvizjet modeste identifikuese apo ndriçuese të dala prej këtij realiteti, si klubet kulturore, shoqëritë, institucionet arsimore apo të propagandës, që herët u mbytën në mënyrë të pamëshirshme. Në kushte të tjera trajtimi, grupe të kësaj popullsie shqiptare (kryesisht nga Peloponezi, të cilin një autor duke u nisur nga përbërja e popullsisë e emërton "Shqipëria Greke"), të ikur prej shekujsh në jugun italian, ata që quhen arbëreshë, në të kundërt u kthyen në vatër të lëvizjes patriotike, kulturore, intelektuale, gjuhësore e letrare për mbarë shqiptarët, u kthyen në një bashkësi spikatëse identifikuese.

Protagonistë të ndjeshëm në historinë e trojeve të tyre, arvanitët e Greqisë lënë gjurmë të pashlyeshme: - në shkëputjet dhe kryengritjet prej pushtetit bizantin e më pas sllav në shekujt 12-14; - në rezistencën antibizantine e antiosmane në mbrojtje të principatave e despotateve thjeshtë shqiptare në ato troje në shekujt 14-15; - në protagonizmin luftarak si "kleftë", "stratiotë", "armatolë" e "kapedanë" gjatë shekujve 15-19, qoftë në territoret e sipërthëna kundër pushtetit perandorak osman, qoftë dhe nëpër arenat luftarake të Europës ku njihen edhe si gjeneralë, edhe si kapitenë, edhe si trupa të hatashme luftarake. Për të ardhur si promotorë të lëvizjes shtetformuese në fillimshekullin 19 deri në krijimin e mbretërisë së vogël greke të vitit 1829.

Të pambështetur dhe të manipuluar prej institucionesh politike apo kishtare kombëtare, siç i kishin në fakt pjesëtarët e kombësisë greke që morën pjesë në revolucionin e përbashkët, ata ranë mjerisht në kurthin e ngritur prej grekëve. Duke përfaqësuar vetëm krahun luftarak të revolucionit, me idenë e krijimit të një shteti shqiptaro-grek (meqenëse formacionet e organizimit politik, qoftë dhe në kuadër të një perandorie osmane, për shqiptarët, ishin shpërbërë dhe rënë nga fuqia, pra Pashallëqet e mëdha të Shkodrës dhe Janinës), ata i dhanë tonin këtij revolucioni dhe më pas u tradhëtuan në idenë e tyre. Shteti i sapoformuar grek (me kontributin vendimtar të arvanitëve) ndër masat e para që mori ishte suprimimi i kësaj pjese të popullsisë, që në një të ardhme mund të përbënte një rrezik të vërtetë për vetë ekzistencën e shtetit me profil grek. Kjo për arsye të evidentimit dhe daljes në skenë të lëvizjes shqiptare për riformim shtetëror në fund të shekullit 19 dhe fillim të shekullit 20, pra pavarësimit të një shteti shqiptar. Nëse faktori shqiptar në shtetin e atëhershëm grek do të ishte në pozitën që i takonte, pra të elementit shtetformues dhe identifikues, padyshim që edhe lëvizja pavarësuese e shqiptarëve, e cila fillon me Lidhjen e Prizrenit dhe kurorëzohet me krijimin e shtetit të vitit 1913, do të kishte të tjera prerogativa dhe profilet e shteteve në Gadishull mund të kishin një tjetër konfigurim.

Në një eventualitet të tillë, nëse shqiptarët e Greqisë nuk do ti ishin nënshtruar një shtypjeje sistematike dhe të egër, një përpunimi djallëzor e intensiv, si nga ana e kishës ashtu dhe nga arsimi e institucionet e tjera shtetërore, do të drejtoheshin për nga aspirata e natyrshme e lidhjes me shtetin amë të krijuar, Shqipërinë. Në një konteks të tillë, Greqia do të vihej përballë dhe në dyshim, për vetë numrin e konsiderueshëm të arvanitëve dhe për vetë shtrirjen territoriale të tyre në rajonet kryesore të shtetit grek, dhe në veçanti të atyre rajoneve që kishin kontinuitet të dukshëm me territoret e shtetit shqiptar, siç ishin Thesalia, Akarnania, Etolia, e pse jo edhe pjesë të konsiderueshme të Peloponezit.

Dhe, përkundër përpjekjeve ngulmuese greke për mbajtjen në gjendje latente të elementit shqiptar në Greqi, kemi qëndrimin e papërligjur të shtetit dhe politikës shqiptare, që në asnjë moment të ekzistencës së tij nuk e ka ngritur këtë në problematikën mes dy shtetesh, për të drejtat dhe detyrimet e kësaj pjese të kombit shqiptar karshi shtetit amë. Në përpjekjet më entuziaste të tij kemi përmendjen e tyre, domethënë të arvanitëve, si koloni shqiptare në Greqi dhe "për kontributin e tyre në revolucionin dhe krijimin e shtetit grek". Ashtu si në rastin e Çamërisë, që gjithsesi ka një specifikë më të ndryshme, shteti shqiptar është përgjunjur përballë presioneve të shtetit dhe politikës greke, duke u vetëmjaftuar në përpjekjet "titanike" për të mbrojtur veç Epirin e Veriut të cilin e ka nën juridiksionin e vet, që edhe ky gjithsesi në momente të caktuara edhe i ka dalë duarsh (kujtojmë "grekun e parë" "të dytin", "të tretin" që shkeli me dhunë e terror këto vise si në dekadën e dytë ashtu dhe në vitet 40 të shekullit njëzet), dhe e ka rimarrë përsëri, veç në sajë të aktivizimit të popullsisë lokale apo të koniukturave të politikave ndërkombëtare. Ndërsa për territoret dhe popullsitë e mbetura nën juridiksionin grek nuk ka ushtruar as më të voglin detyrim dhe angazhim.

Më tej, në përkrahje të politikave të mbrapshta të aplikuara në Shqipëri, propaganda dhe mjetet e manipulimit të opinionit publik e kanë deformuar në masë të konsiderueshme qëndrimin karshi elementit shqiptar në Greqi. Është preferuar të heshtet në masë të madhe për të si një realitet inekzistent, ose në raste të tjera, ku ka qenë e pamundur shmangia, paraqitjen si një masë e pavlerë për çështjen shqiptare. Dhe siaps këtij opinioni të krijuar artificialisht, faktori shqiptar në Greqi është asimiluar krejtësisht apo është greqizuar deri në atë masë sa nuk është e vlershme të flitet për të. Diç të vërtetë ka, po jo në tërësi, për shkak të topitjes dhe letargjisë në vetëdijen kombëtare të tyre. Por, në të kundërt, një popullsi disamilionëshe gjithsesi përbën një faktor që kurrsesi nuk mund të shpërfillet dhe që i dikton, me ekzistencën e vet, politikës greke një agresivitet të dukshëm dhe një konservatorizëm të skajshëm të qëndrimit karshi shqiptarëve dhe shtetit të tyre. Kjo jo sepse arvanitët përbëjnë një shtysë dhe kanë disponim antigrek, por, në të kundërt, rreziku i zgjimit të vetëdijes dhe identitetit të afirmuar kombëtar tek ata, i përkrahur nga një shtet i ndërgjegjshëm dhe i përgjegjshëm për bashkëkombasit e vet, do të ishte një minë me sahat për formatin fals me të cilin paraqitet shteti grek sot në arenën ndërkombëtare.

Vetëm agresiviteti dhe diversioni i fuqishëm ndaj aktivitetit politik e intelektual shqiptar, mund të vonojë sa më gjatë precedentin e lidhjeve organike mes shtetit amë dhe elementit shqiptar (arvanit) që është i pranishëm fuqishëm në Greqi. Ai nuk është absolutisht i asimiluar apo i helenizuar, por veç i topitur dhe i paorientuar, është i panxitur për reagim, është i paapeluar në ndërgjegjen e tij kombëtare prej strukturash përkatëse të shtetit dhe shoqërisë shqiptare. Askush nuk ka bërë përpjekje të përkundërta me ato të kishës, arsimit dhe shtetit grek, për reaksionin e natyrshëm të tyre. Për ilustrim të qëndrimit mospërfillës apo denigrues të realitetit arvanit prej strukturave të shtetit shqiptar dhe prej politikës, mjafton të kujtojmë pritjen që iu bë njërit prej aktivistëve më të njohur për çështjen e shqiptarëve të Greqisë, Aristidh Kolës, kur iu vu si shoqërues një grekfolës "minoritar". Avokat Kola, i helmuar prej segmenteve të shtetit grek pak kohë më parë, sot prehet i harruar dhe i shpërfillur edhe pas vdekjes prej shoqërisë dhe shtetit shqiptar. Qoftë dhe vetëm përpjekja dhe vetëmohimi i tij në zgjimin e një vetëdijeje dhe identiteti të mohuar shqiptar në shtetin e sotëm grek, eleminimi i tij si rrezik prej vetë strukturave të shtetit grek, përbën një shtysë për ta parë në një dritë tjetër dhe perspektive faktorin shqiptar atje, pra arvanitët.

Një popullsi 3-4 milionëshe shqiptare në Greqi, përkatësisht sa ç'jepet jozyrtarisht numri i përafërt i arvanitëve, nuk gëzon as të drejtën më elementare, atë të arsimimit fillor në gjuhën amtare shqip apo përdorimin e lirë në publik të asaj gjuhe; gjë që e gëzojnë me tepri në shtete të tjerë edhe pakica krejt të papërfillshme romësh apo jevgjish. Aq më pak të drejta të tjera, si ato të organizimit apo përfaqësimit si grup etnik në politikën dhe shtetin grek, apo të faktorit shtetformues. Një e drejtë e tillë, në mënyrë të natyrshme, do ta çonte Greqinë drejt profilizimit si shtet multietnik apo kantonizimit të saj, sepse raportet etnike atje janë tepër të balancuara dhe evidente mes grekëve dhe arvanitëve, ashtu si numri i konsiderueshëm i etnive të tjera si vllehët, banorët sllavofonë të Maqedonisë jugore e grupe të tjera. Pra, veç një politikë represioni dhe konservimi karshi të drejtave të tyre, shpëton shtetin butaforik grek nga problemet kombëtare. Ndërkohë kjo situatë, që për bukuri do të ishte shfrytëzuar me efektshmëri prej çdo shteti tjetër, nga ana e shtetit dhe politikës shqiptare shpërfillet, ose shkohet më tej në favorizim të forcimit të shtetit aktual grek, duke mos iu dhënë asnjë shenjë përkrahjeje apo miratimi një lëvizjeje të drejtash të arvanitëve në Greqi, si hap i parë.

Në kundërvënie realitetesh, pretendimi absurd dhe i papërfillshëm grek për Vorioepirin do të dukej si një lojë fëmijësh. Në vend të strategjisë së helenizimit të Shqipërisë politike, strategji e deklaruar dhe e aplikuar masivisht në vitet efundit, duke iu kthyer një politike realiste të vlerësimit të potencialeve njerëzore shqiptare në Greqi, do të kishim padyshim inversin e saj, shqiptarizimin e natyrshëm të Greqisë. Pjesa më e madhe e territoreve të shtetit grek, përkatësisht Thesalia, Peloponezi, Akarnania, Etolia, Beotia, Atika, Maqedonia jugore e jugperëndimore, ishujt jonianë, do të merrnin ngjyrën që kanë pasur deri vonë, atë shqiptare, dhe të ardhurit në këto rajone, grekët e Azisë së Vogël, pontët, apo ata të ishujve të Egjeut, do të merrnin statusin e muhaxhirit.

QEMAL VELIJA

QEMAL VELIJA

Qemal Velija, (pseudonimi Gent Ulqini), lindi më 6 nëntor 1964 në Tiranë. Ai është një ndër publicistët, shkrimtarët dhe përkthyesit shqiptarë më në zë të brezit të vet.
Qemali u arsimua në Tiranë.

Që në moshë të re shfaqi prirjen për t’u marrë me letërsi dhe publicistikë. Në vitin 1988 filloi një aktivitet të dendur publicistik në gazetën "Tirana" dhe deri tani ka punuar me mbi 50 organe të medias së shkruar si dhe në Radio Tirana (si kryeredaktor, redaktor apo bashkëpunëtor), si dhe pranë disa shtëpive botuese me mbi 25 libra të përkthyer e redaktuar. Në vitet 1988-1990 Qemal Velija bashkëpunoi edhe në gazeta të tjera të kohës si "Puna", "Bashkimi", "Hosteni", "Drita", "Studenti", etj.

Në dhjetor të vitit 1990 ishte ndër aktivistët e krahut qytetar të lëvizjes për përmbysjen e regjimit. Në vitet 1991-1992, pas rënies së sistemit komunist, Qemali punoi në gazetën "Kosova", ku ishte ndër themeluesit e këtij organi kombëtar. Në vitin 1993 ishte kryeredaktor i gazetës "Ekonomia e Tregut" si dhe bashkëpunoi si analist pranë gazetës "Zëri i Rinisë". Në vitin 1994 punoi si kryeredaktor i gazetës "Harku i Dhjetorit", bashkëpunoi edhe në gazeta të tjera të kohës.

Në vitet 1999-2005 ishte analist për problemet e politikës kombëtare dhe historike te gazeta "Bota Sot", me qendër në Zvicër; po në këto vite ishte bashkëpunëtor për politikën dhe historinë në gazetën "Republika", revistën "Koha", "Krahu i shqiponjës" dhe në shumë organe të tjerë.
Qemal Velija në vitet 1999-2007 punoi si gazetar analist në gazetën "Rimëkëmbja", si dhe bashkëpunëtor i gazetës kulturore "Milosao", po ashtu edhe në organe të tjera si "Koha Jonë", "Flamuri", "Tradita", etj.

Në vitet 2004-2008 është bashkëpunëtor i rregullt i Radio Tiranës për problemet historike, si dhe kryeredaktor i revistës "Tjetër".

Në vitet 1999-2008 ka përkthyer rreth 25 libra albanologjikë si Faverial, Katapano, Ugolini, Petrota, etj.; historikë si Martin Gilbert; filozofikë si Ruso, Monteskje, Vatimo, etj.; psikologjikë si Le Bon, Frojd, From etj.; letërsi si Borges, dhe redaktor i shumë librave të tjerë me shtëpitë botuese "Plejad", "Fan Noli", "Logoreci", "Enciklopedike", "Reklama" etj.

Aktualisht Qemali vazhdon punën si përkthyes dhe redaktor me disa shtëpi botuese si dhe bashkëpunimin me shtypin e shkruar dhe Radio Tiranën.

Në veprimtarinë e tij politike dhe në mënyrën e shpalosjes së ideve dhe të bindjeve të veta, përfaqëson ekstremin e djathtë nacionalist.

Është anëtar i kryesisë dhe përgjegjës i botimeve të Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë.

Ja disa nga veprat kryesore që ka përkthyer:

"Dorëshkrimi i Brodit", nga Horhe Luis Borhes
"Ligjërata", nga Zhan Zhak Ruso
"Madhështia dhe rënia e romakëve", nga Sharl Monteskie
"Psikologjia e racave", nga Gustav Lebon
"Psikologjia e ankthit", nga Zigmund Frojd
"Psikologjia e histerisë, nga Zigmunnd Frojd
"Anatomia e destruktivitetit njerëzor", nga Erih From
"Historia e madhe e Luftës së Dytë Botërore", nga Martin Gilbert
"Kontrata sociale-Origjina e pabarazisë mes njerëzve", nga Zhan Zhak Ruso
"Thoti fliste shqip", nga Xhuzepe Katapano
"Historia e Shqipërisë", nga Zhan Klod Faverial
"Gjuha, historia dhe letërsia shqipe", nga Gaetano Petrota
"Shqipëria e Lashtë", nga Luigji Ugolini
"Laikë, me hir të Zotit", nga Xhani Vatimo

Elim Xanxari

Hashim Thaçi, Olli Rehn

Deklarata e Pavarësisë së Kosovës

Të mbledhur në mbledhje të jashtëzakonshme më 17 shkurt 2008, në kryeqytetin e Kosovës, në Prishtinë,

Duke iu përgjigjur thirrjes së popullit për të ndërtuar një shoqëri që respekton dinjitetin njerëzor dhe afirmon krenarinë dhe synimet e qytetarëve të saj,

Të zotuar për t’u përballur më trashëgiminë e dhembshme të së kaluarës së afërt në frymë të pajtimit dhe faljes,

Të përkushtuar ndaj mbrojtjes, promovimit dhe respektimit të diversitetit të popullit tonë,Duke riafirmuar dëshirën tonë për t’u integruar plotësisht në familjen euroatlantike të demokracive,

Duke vërejtur se Kosova është një rast special që del nga shpërbërja jokonsensuale e Jugosllavisë dhe nuk është presedan për cilëndo situatë tjetër,

Duke rikujtuar vitet e konfliktit dhe dhunës në Kosovë që shqetësuan ndërgjegjen e të gjithë popujve të civilizuar,

Mirënjohës që bota intervenoi më 1999 duke hequr në këtë mënyrë qeverisjen e Beogradit mbi Kosovën, dhe vendosur Kosovën nën administrimin e përkohshëm të Kombeve të Bashkuara,

Krenarë që Kosova që atëherë ka zhvilluar institucione funksionale, multietnike të demokracisë që shprehin lirisht vullnetin e qytetarëve tanë,

Duke rikujtuar vitet e negociatave të sponsorizuara ndërkombëtarisht ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës mbi çështjen e statusit tonë të ardhshëm politik,

Duke shprehur keqardhje që nuk u arrit asnjë rezultat i pranueshëm për të dyja palët përkundër angazhimit të mirëfilltë të udhëheqësve tanë,

Duke konfirmuar se rekomandimet e të Dërguarit Special të Kombeve të Bashkuara, Martti Ahtisaari, i ofrojnë Kosovës një kornizë gjithëpërfshirëse për zhvillimin e saj të ardhshëm, dhe janë në vijë me standardet më të larta europiane për të drejtat të njeriut dhe qeverisjen e mirë,

Të vendosur që ta shohim statusin tonë të zgjidhur në mënyrë që t’i jipet popullit tonë qartësi mbi të ardhmen e vet, të shkohet përtej konflikteve të së kaluarës dhe të realizohet potenciali i plotë demokratik i shoqërisë sonë,

Duke nderuar të gjithë burrat dhe gratë që bënë sakrifica të mëdha për të ndërtuar një të ardhme më të mirë për Kosovën,

1. Ne, udhëheqësit e popullit tonë, të zgjedhur në mënyrë demokratike, nëpërmjet kësaj Deklarate shpallim Kosovën shtet të pavarur dhe sovran. Kjo shpallje pasqyron vullnetin e popullit tonë dhe është në pajtueshmëri të plotë me rekomandimet e të Dërguarit Special të Kombeve të Bashkuara, Martti Ahtisaari, dhe Propozimin e tij Gjithëpërfshirës për Zgjidhjen e Statusit të Kosovës.

2. Ne shpallim Kosovën një republikë demokratike, laike dhe multietnike, të udhëhequr nga parimet e jodiskriminimit dhe mbrojtes së barabartë sipas ligjit. Ne do të mbrojmë dhe promovojmë të drejtat e të gjitha komuniteteve në Kosovë dhe krijojmë kushtet e nevojshme për pjesëmarrjen e tyre efektive në proceset politike dhe vendimmarrëse.

3. Ne pranojmë plotësisht obligimet për Kosovën të përmbajtura në Planin e Ahtisarit, dhe mirëpresim kornizën që ai propozon për të udhëhequr Kosovën në vitet në vijim. Ne do të zbatojmë plotësisht ato obligime, përfshirë miratimin prioritar të legjislacionit të përfshirë në Aneksin XII të tij, veçanërisht atë që mbron dhe promovon të drejtat e komuniteteve dhe pjesëtarëve të tyre.

4. Ne do të miratojmë sa më shpejt që të jetë e mundshme një kushtetutë që mishëron zotimin tonë për të respektuar të drejtat e njeriut dhe liritë themelore të të gjithë qytetarëve tanë, posaçërisht ashtu siç definohen me Konventën Europiane për të Drejtat e Njeriut. Kushtetuta do të inkorporojë të gjitha parimet relevante të Planit të Ahtisaarit dhe do të miratohet nëpërmjet një procesi demokratik dhe të kujdesshëm.

5. Ne mirëpresim mbështetjen e vazhdueshme të bashkësisë ndërkombëtare për zhvillimin tonë demokratik nëpërmjet të pranive ndërkombëtare të themeluara në Kosovë në bazë të Rezolutës 1244 të Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara (1999). Ne ftojmë dhe mirëpresim një prani ndërkombëtare civile për të mbikëqyrur zbatimin e Planit të Ahtisaarit dhe një mision të sundimit të ligjit të udhëhequr nga Bashkimi Europian. Ne, po ashtu, ftojmë dhe mirëpresim NATO-n që të mbajë rolin udhëheqës në praninë ndërkombëtare ushtarake dhe të zbatojë përgjegjësitë që i janë dhënë sipas Rezolutës 1244 të Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara (1999) dhe Planit të Ahtisaarit, deri në atë kohë kur institucionet e Kosovës do të jenë në gjendje të marrin këto përgjegjësi. Ne do të bashkëpunojmë plotësisht më këto prani në Kosovë për të siguruar paqen, prosperitetin dhe stabilitetin në të ardhmen në Kosovë.

6. Për arsye të kulturës, gjeografisë dhe historisë, ne besojmë se e ardhmja jonë është në familjen europiane. Për këtë arsye, ne shpallim synimin tonë për të marrë të gjitha hapat e nevojshëm për të siguruar anëtarësim të plotë në Bashkimin Europian sapo që të jetë e mundshme dhe për të zbatuar reformat e kërkuara për integrim europian dhe euroatlantik.

7. Ne i shprehim mirënjohje Organizatës së Kombeve të Bashkuara për punën që ka bërë për të na ndihmuar në rimëkëmbjen dhe rindërtimin pas lufte dhe ndërtimin e institucioneve të demokracisë. Ne jemi të përkushtuar të punojmë në mënyrë konstruktive me Organizatën e Kombeve të Bashkuara gjersa ajo vazhdon punën e saj në periudhën në vijim.

8. Me pavarësinë vie detyra e anëtarësisë së përgjegjshme në bashkësinë ndërkombëtare. Ne e pranojmë plotësisht këtë detyrë dhe do t’i përmbahemi parimeve të Kartës së Kombeve të Bashkuara, Aktin Final të Helsinkit, akteve tjera të Organizatës për Siguri dhe Bashkëpunim në Europë, obligimeve ligjore ndërkombëtare dhe parimeve të marrëdhënieve të mira ndërkombëtare që shënojnë marrëdhëniet ndërmjet shteteve. Kosova do të ketë kufijtë e saj ndërkombëtarë ashtu siç janë paraparë në Aneksin VIII të Planit të Ahtisaarit, dhe do të respektojë plotësisht sovranitetin dhe integritetin territorial të të gjithë fqinjve tanë. Kosova, po ashtu, do të përmbahet nga kërcënimi apo përdorimi i forcës në cilëndo mënyrë që është jokonsistente me qëllimet e Kombeve të Bashkuara.

9. Ne, nëpërmjet kësaj Deklarate, marrim obligimet ndërkombëtare të Kosovës, përfshirë ato të arritura në emrin tonë nga Misioni i Administratës së Përkohshme të Kombeve të Bashkuara në Kosovë (UNMIK), si dhe obligimet e traktateve dhe obligimet tjera të ish-Republikës Socialiste Federative të Jugosllavisë ndaj të cilave obligohemi si ish-pjesë konstituive, përfshirë konventat e Vjenës për marrëdhëniet diplomatike dhe konsullore. Ne do të bashkëpunojmë plotësisht me Tribunalin Penal Ndërkombëtar për ish-Jugosllavinë. Ne synojmë të kërkojmë anëtarësim në organizatat ndërkombëtare, në të cilat Kosova do të synojë të kontribuojë për qëllime të paqes dhe stabilitetit ndërkombëtar.

10. Kosova shpall zotimin e saj ndaj paqes dhe stabilitetit në rajonin tonë të Europës Juglindore. Pavarësia jonë e sjell në fund procesin e shpërbërjes së dhunshme të Jugosllavisë. Gjersa ky proces ka qenë i dhembshëm, ne do të punojmë pa pushim për t’i kontribuar një pajtimi që do të lejonte Europën Juglindore të shkojë përtej konflikteve të së kaluarës dhe të farkojë lidhje të reja rajonale të bashkëpunimit. Për këtë arsye, do të punojmë së bashku me fqinjtë tanë për të avansuar të ardhmen tonë të përbashkët europiane.

11. Ne shprehim, në veçanti, dëshirën tonë për të vendosur marrëdhënie të mira me të gjithë fqinjtë tanë, përfshirë Republikën e Serbisë, me të cilën kemi marrëdhënie historike, tregtare dhe shoqërore, të cilat synojmë t’i zhvillojmë më tej në të ardhmen e afërt. Ne do të vazhdojmë përpjekjet tona për t’i kontribuar marrëdhënieve të fqinjësisë dhe bashkëpunimit me Republikën e Serbisë duke promovuar pajtimin ndërmjet popujve tanë.

12. Ne, nëpërmjet kësaj, afirmojmë në mënyrë të qartë, specifike dhe të parevokueshme se Kosova do të jetë ligjërisht e obliguar të plotësojë dispozitatat e përmbajtura në këtë Deklaratë, përshirë këtu veçanërisht obligimet e saj nga Plani i Ahtisaarit. Në të gjitha këto çështje, ne do të veprojmë në pajtueshmëri në parimet e së drejtës ndërkombëtare dhe rezolutat e Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, përfshirë Rezolutën 1244 (1999). Ne shpallim publikisht se të gjitha shtetet kanë të drejtën të mbështeten në këtë Deklaratë, dhe i bëjmë apel të na ofrojnë përkrahjen dhe mbështetjen e tyre.

ENERGJIKU FATOS M. RRAPAJ

Fatos M. Rrapaj lindi më 6 korrik të vitit 1930 në fshatin Gumenicë të Vlorës. Ai është folklorist, etnograf, studiues dhe shkrimtar.

Arsimin bazë Fatosi e mori në fshatin e lindjes. Që në moshë të vogël doli partizan dhe me armë në dorë mori pjesë aktive në luftën kundër forcave nazifashiste. Megjithatë, pas çlirimit të vendit, u arrestua dhe u burgos nga regjimi komunist për qëndrimin dhe pikëpamjet e tij kundër nacionalizmit e shovinizmit sllavo-grek.

Tërë jetën, deri sa doli në pension, Fatosi ka punuar në punë të ndryshme të zakonshme, sepse talenti dhe aftësitë e tij mbetën të pavlerësuara nga strukturat drejtuese të ish diktaturës komuniste. Megjithatë ai është karakterizuar nga një energji e jashtëzakonshme në punën e tij kërkimore, si të ishte akademik e kaluar akademikëve. Jo më kot e thërrisnin edhe "Energjiku" miqtë e tij.

Fatos M. Rrapaj, që kur ishte nxënës në shkollën e fshatit, në periudhën kur ishte partizan e më vonë, gjatë tërë jetës, i është përkushtuar me mish e me shpirt mbledhjes së vlerave folklorike, onomastike e etnografike të të gjithë trojeve shqiptare, sidomos atyre të Çamërisë.

Ka botuar disa libra, por të njohur në qarqet akademike e elitat shoqërore e artistiko-letrare shqiptare, e bëri vëllimi me rreth 800 faqe "Këngë popullore të Çamërisë", i botuar nga Akademia e Shkencave të Shqipërisë në vitin 1983, me recensën dhe parathënien e shkrimtarit të madh Ismail Kadare.

Ka bashkëpunuar me shumë nga organet letrare shqiptare për botimin e shkrimeve të tij, veçanërisht me revistën "Krahu i shqiponjës" si dhe gazetat "Drita", "Kosova" e "Çamëria". Është anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë.

Pjesa më e madhe e veprës së tij ka mbetur në dorëshkrim si: "Proza popullore e Çamërisë", me rreth 3000 faqe, "Fjalori onomastik i Epirit në zhvillime", Këngë e prozë popullore" nga Kosova, Mirëdita, Kruja, Kosturi e Follorina, "Doke e zakone nga Çamëria", "Fjalë të urta nga Korça e Dibra", Anekdota popullore" në pesë vëllime etj., etj.

Titujt e veprave kryesore që studiuesi Fatos M. Rrapaj ka botuar nëpër vite janë:

1. "Te Sheshi i Flamurit", me këngë popullore labe, Tiranë, 1972

2. "Këngë popullore të Çamërisë" , Tiranë, 1983

3. "Këngë popullore të Labërisë", Tiranë, 1991

4. "Rënkimet e Çamërisë", tregime pellazgo-ilire e këngë çame, Tiranë, 1995

5. "Fjalori onomastik i Epirit" I, Tiranë, 1995

6. "Këngë popullore të ndaluara", Tiranë, 1996

Elim Xanxari

Marrë nga libri "Diplomaci në kufi vetëmohimi" (Zhvillime të çështjes çame), i autorit Shefki Hysa, Tiranë, 2008.

SHKRIMTARJA DYLBERE DIKA

Dylbere Dika lindi në fshatin Dypjakë të komunës Sllovë të Dibrës më 4 shtator të vitit 1979. Ajo është një ndër poetet dhe tregimtaret shqiptare më të talentuara të brezit të saj.

Shkollën fillore e kreu në fshatin Venisht, tetëvjeçaren në Shumbat dhe të mesmen në Sllovë të Dibrës. Është diplomuar në Universitetin e Tiranës në degën e gjuhë-letërsisë. Ka kryes disa specializime në fushën e gazetarisë dhe botimeve.

Ka punuar pak kohë si mësuese letërsie në shkollën e mesme të përgjithshme të Sllovës dhe më vonë redaktore në shtëpinë botuese "Bilal Xhaferri". Ka botuar dhe vazhdon të botojë poezi, tregime dhe publicistikë në shtypin letrar shqiptar. Është anëtare e Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë".

Tani është zëvendëskryeredaktore e revistës "Krahu i shqiponjës".

Disa nga krijimet dhe punimet e saj janë:

1. "Parajsa e shitur", vëllim poetik (2002), botim i shtëpisë botuese "Bilal Xhaferri"

2. "Dhe dita vdes", vëllim me tregime (2003), botim i shtëpisë botuese "Bilal Xhaferri"

3. Redaktore e vëllimit poetik "Klithmë shpirti" (2004), e autores Liri Hidërshaj

4. Redaktore e novelës "Mëkim shpirtëror" (2005), e autores Liri Hidërshaj, ISBN 99927-960-4-9

5. Redaktore e vëllimit poetik "Për pak lumturi" (2006), e autores Venka Capa

6. Redaktore e novelës "Rrëfimi" (2006), e autores Liri Hidërshaj, ISBN 99927-960-5-7

7. Redaktore e vëllimit me publicistikë "Dialog për paqen e pamundur" (2006), i autorit Hysen Haxhiaj, ISBN 99927-960-6-5

8. Redaktore e vëllimit poetik "Pikëllim familjar" (2006), e autores Mina Çaushi, ISBN 99927-960-7-3

9. Redaktore e librit me artikuj studimorë "Dodona tempulli i lashtë i Shqipërisë" (2007), i autorit Rasim Bebo

10. Redaktore e novelës "Pendimi" (2007), e autores Liri Hidërshaj, ISBN 978-99943-969-3-1, etj.,etj.

Dylbere Dika është tashmë një shkrimtare e spikatur e brezit të vet, e cila do të jetë dikur pjesë e historisë së letërsisë shqiptare.

Xhulia Xhekaj

Marrë nga libri "Diplomaci në kufi vetmohimi" (Zhvillime të çështjes çame) i autorit Shefki Hysa, Tiranë, 2008.

Pandeli Koçi

Miqtë e vërtetë të Bilalit dhe shokët e miqtë e mi më nxisnin t’i përkushtohesha me gjithë shpirt kësaj nisme, sidomos Pandeli Koçi. Ai ishte njëherësh miku dhe profesori im, pedagog i letërsisë së Kosovës në Fakultetin e Historisë dhe Filologjisë në vitet 1985-90. Ishte periudha në të cilën unë ndiqja studimet në degën e Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe në Universitetin e Tiranës.

Po cili ishte ky mik shpirtflori?…

Pandeli Koçi, (emri letrar-Sazan Goliku), lindi në Vlorës më 6 janar 1942. Shkollën fillore, tetëvjeçare dhe të mesme i mbaroi në Vlorë. U diplomua në Universitetin e Tiranës, në Fakultetin e Historisë dhe Filologjisë, dega e gjuhë-letërsi. Ka kryer disa specializime në fushën e gazetarisë dhe botimeve. Ka punuar mësues, punonjës kulture, gazetar si dhe redaktor letrar në SHB "Naim Frashëri" e gjetkë.

Që nga viti 1970 është marrë me botimin e letërsisë shqiptare të botuar në Kosovë dhe ka qenë ligjërues i këtij krahu të letërsisë shqiptare në UT.
Nga viti 1981 deri në 2002 ka punuar në sektorin e shtypit të Kuvendit të Republikës së Shqipërisë.

Ka shkruar dhe vazhdon të shkruajë e të botojë poezi, prozë e publicistikë në shtypin shqiptar e sidomos në faqet e revistës "Krahu i shqiponjës". Vazhdon të shkruajë edhe letërsi për fëmijë dhe tekste këngësh. Është marrë me kritikë letrare, recensione dhe ese. Është fitues i disa çmimeve kombëtare dhe vendore.

Disa nga botimet e tij më kryesore janë:

1. "Aventurat e lirisë", tregime, 1995
2. "Epidemi kozmike", poezi, 1996
3. "Ëndërr dashurie", poezi, 1996
4. "Komitët e Malit të Bardhë", roman, 1999
5. "Petalet e rëna", poezi, 2001
6. "Aventurat e një mëngjesi", poemë, 2002, ISBN 99927-54-43-5
7. "Trekëndëshi i qiellit të zi", tregime, 2006, ISBN 99943-620-7-0
8. "Turbull", poezi, 2007

Pandi, shkrimtar, publicist dhe kritik letrar, punonjës në sektorin e botimeve të Presidiumit të Kuvendit Popullor që në fillim të viteve 80-të, kur u njoha me të, dhe më vonë i Kuvendit të Shqipërisë, deri sa doli në pension në maj të vitit 2002, ishte një përkrahës i flaktë i veprës së Bilal Xhaferrit dhe i problemit çam. Ai jo vetëm më kishte ndihmuar në vitet më të vështira të jetës gjatë Regjimit Komunist, që në ditët e para të njohjes, kur askush nuk guxonte të më afrohej lirshëm për shkak të biografisë si antikomunist, por më ushqente dhe më nxiste edhe dëshirën për të qenë intelektual i vlefshëm për vendin. Ia di për falemnderit jo vetëm për ndihmën që më ka dhënë në ato vite të vështira, por edhe për kurajën që më nxiste, pas vitit 1990, që të merresha sa më shumë me figurën e Bilalit dhe me idealin çam. Miku im, shkrimtari Pandeli Koçi, ka kontribuar si një atdhetar i madh që ideali çam të bëhet një realitet i vërtetë, prandaj meriton respektin e tërë çamëve…

Elim Xanxari

Marrë nga libri "Diplomaci në kufi vetmohimi" (Zhvillime të çështjes çame) i autorit Shefki Hysa, Tiranë, 2008.

Abaz Dojaka, prijës i idealit çam

Në vitin 1991, Kryetar i parë i shoqatës Çamëria u zgjodh folkloristi Abaz Dojaka (1934-1993), një burrë babaxhan mbi të pesëdhjetat, profesor, studiues, etnograf, Mjeshtër i Kulturës Popullore dhe prijës i vërtetë në kuptimin e plotë të fjalës, figura e të cilit e nderonte Komunitetin Çam…

Abazi u lind në qytetin Filat të Çamërisë më 24 shkurt të vitit 1934 në një familje atdhetarësh të shquar. Më 1943 familja e tij, për shkak të trazirave të luftës, u shpërngul në Konispol, më vonë në Delvinë e mandej u vendos përfundimisht në Tiranë.

Në Shqipërinë mëmë Abazit iu dha mundësia të shkollohej. Në vitin 1958 Abazi u diplomua në Universitetin e Tiranës, në degën e Historisë. Filloi punë në Institutin e Historisë e më vonë në Institutin e Kulturër Popullore, fillimisht si etnograf, pastaj si shef sektori.

Puna e etnografit i krijoi mundësinë të bënte shumë ekspedita kërkimore në terren për të mbledhur folklorin dhe për t’u takuar e njohur me shumë njerëz. Gjatë lëvizjeve nëpër rrethe të ndryshme, kalonte edhe nga zonat ku ishin vemdosur muhaxhirët çamë, kështu që u njoh nga afër me jetën dhe hallet e tyre në Shqipëri. Nga bisedat me çamët, bashkatdhetarët e tij, jo vetëm që i bëri për vete, u fitoi zemrën me intelektualitetin e tij, po mundi të mblidhte edhe shumë materiale folkorike prej visareve të Çamërisë, me të cilat zuri të përgatiste për botim monografinë "Mbi Çamërinë". Me punë të madhe si studiues dhe nëpërmjet botimeve të shumta arriti të fitonte gradën "Bashkëpunëtor i Vjetër Shkencor (Docent). Nëpër vite ka botuar shumë libra me studime e dhjetëra e dhjetëra artikuj në shtypin e kohës për etnografinë dhe folklorin shqiptar.

Pra, Abazi ishte sa studiues i talentuar edhe veprimtar shoqëror, gjë që e nxorri në krye të Shoqërisë "Çamëria" njëherësh në rolin e drejtuesit organizativ dhe prijësit shpirtëror të idealit çam.

Në vitin 1991, ishte një nga nismëtarët e parë të krijimit të SHPA "Çamëria" dhe u zgjodh kryetari i saj i parë, një prijës vërtet i denjë dhe fisnik i komunitetit çam në Shqipëri, frymëzues i idealit çam dhe i çështjes çame.

E drejtoi shoqatën me nder e përkushtim shpirtëror, ashtu siç i kishte hije mençurisë së tij, derisa vdiq më 22 qershor 1993 nga një sëmundje e rëndë… Megjithatë Abaz Dojaka mbeti dhe do të mbetet i rrënjosur në kujtesën e çamëve si prijësi shpirtëror i idealit të tyre… Burrë i urtë kuvendesh, personalitet që ia vlen ta kujtosh figurën e tij e ta vendosësh me shumë respekt në panteonin e kombit shqiptar…

Abaz Dojaka, si etnograf e studiues, la pas shumë vepra, prej të cilave mund të përmenden:

1. "Veshje Popullore në rrethin e Kolonjës, studime, 1962.
2. "Enë dhe orendi të Labërisë", studime, 1963,
3. "Mjetet e peshkimit në Bregun e Bunës", studime, 1966.
4. "Dasma çame", studime, 1966.
5. "Pozita e gruas në familje në zonat malore të Shqipërisë", 1968
6. "Pozita e gruas në familje e shoqëri në krahinën e Zagorisë", 1969.
7. "Arti Popullor në Shqipëri", përmbledhje studimesh, 1976.
8. "Dasma në Shqipëri", studime, 1983.
9. "Veshje Popullore Shqiptare", studime, 1985.
10. "Struktura dhe organizimi i familjes, Shpati i Sipërm", studime, 1987.
11. "Veshjet popullore në Festivalin Kombëtar të Gjirokastrës", studime, 1988.
12. "Fakte prej tragjedisë çame", studim, 1991, etj., etj.

Shefki Hysa

Marrë nga libri "Diplomaci në kufi vetmohimi" (Zhvillime të çështjes çame) i autorit Shefki Hysa, Tiranë, 2008.