Shkrimtari Hysen Sinani

Hysen Sinani lindi më 7 shkurt të vitit 1949, në Tiranë. Ai është një ndër shkrimtarët shqiptarë më në zë të brezit të vet dhe një ndër përkthyesit më prodhimtarë të letërsisë artistike.
Hyseni është arsimuar në Tiranë, autodidakt (i vetëshkolluar), kështu preferon të shprehet për veten e vet. Ka kryer disa specializime në fushën e gazetarisë dhe botimeve. Në vitet 1964-1974, Hyseni ka përvetësuar gjuhën franceze; 1974-1980 përvetësoi gjuhën italiane; 1990-1995 përvetësoi gjuhën greke. Pra është një autodidakt që ka pasur sukses edhe në përvetësimin e gjuhëve të huaja, të cilat do t’i vlenin më vonë në jetë për t’u bërë edhe përkthyes i mirë për letërsinë artistike.

Nga viti 1964 deri në vitin 1974, Hysen Sinani ka punuar si punëtor në disa ndërmarrje prodhimi, si Fabrika e Lullave, Uzina Dajti, Konsumi i Gjerë, Ndërmarrja e Montimeve Industriale, etj.

Në vitin 1974 deri në vitin 1985, ka punuar redaktor letrar dhe gazetar në Lidhjen e Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë dhe në gazetën "Drita", organ i këtij institucioni kulturor e letraro-artistik.

Në vitet 1986-1991 punoi përsëri punëtor në Uzinën e Traktorave dhe në Fabrikën e Llullave.
Në vitet 1991-1992 shkoi në emigracion në Greqi. Në vitet 1992-1994 u rikthye në Shqipëri dhe nisi veprimtarinë private me firmën e tij botuese "Artemida", midis botimeve të së cilës është edhe fjalori Greqisht-Shqip, me rreth 20 000 fjalë, i hartuar nga vetë autori. Në vitet 1994-1999 shkoi përsëri në emigracion në Greqi, për shkak të falimentimit të firmës botuese, si edhe realizoi disa udhëtime njohëse si gazetar në Itali dhe Francë.

Në vitet 1999-2008 u rikthye në Tiranë, ku jeton dhe vepron si shkrimtar, publicist i lirë, përkthyes. Krijimtarinë e vet e publikon në shtypin letrar si gazetat "Drita", "Shqip", revista "Krahu i shqiponjës", etj., etj.

Hysen Sinani nëpër vite ka botuar shumë vepra të ndryshme letrare. Më të spikatura janë romanet: "Gjergji" (1980), tregon historinë e një punëtori që dëshiron të bëjë përpara në jetë, duke iu larguar ambienteve punëtore jo aq tërheqëse për ëndrrat e tij; "Nuk e harroja atë ditë" (1989), tregon gjithashtu historinë e një punëtori të ri, por tashmë të një individi të persekutuar nga kolektivi dhe në konflikt të hapur me kolektivin ku ai punon; "Një burrë si ky" (1992), këtu është vënë në qendër një çift të sapomartuarish që përplasen, përveç halleve të tyre personale, edhe me ndeshjen ndaj një administrate çnjerëzore dhe të egër ndaj individit me probleme; "52 burra për një grua" (1999), është një roman i shkurtër epik, me në qendër fatin e një gruaje, e cila bëhet mollë sherri midis dy familjeve në gjak dhe po ajo sakrifikohet për të shuar gjakderdhjen, në emër të një qëllimi më të lartë kombëtar; "Legjenda e dheut të keq" (2000), është një roman krejt modern, i pashkruar më parë në letërsinë shqipe. Aty shkrihen elementët e një publicistike letrare, ku pjesërisht personazhet janë realë, me atë letrare artistike ku marrëdhëniet emocionale dhe përshkrimet janë fiktive në atë masë që e dëshiron qëllimi krijues i autorit; "Triseta, teoremë për dashurinë" (2002), mund të merret si një roman fantastiko-shkencor në shikim të parë, sepse trajton zbritjen e jashtëtokësorëve në planetin tonë për të mbjellur farën njerëzorë. Por, për marrëdhëniet e krijuara midis personazheve, në radhë të parë, ashtu siç e tregon edhe vetë titulli, është një roman erotik, ndoshta i vetmi në letërsinë tonë që ka si qëllim pikërisht trajtimin e fenomenit të dashurisë midis njerëzve; "Sadisti" (2003), mund të konsiderohet si një horror ironik për një moral më të mirë të shoqërisë shqiptare, ku vrasja dhe përdhunimi janë bërë një formë banale e jetës së përditshme. Me dy fjalë, subjekti i tij është ky: një djali të ri i përdhunon të fejuarën një bandë djemsh rrugaçë; heroi i romanit merr ha duke ekzekutuar secilin sipas fjalëve që i ka thënë viktimës gjatë aktit të përdhunimit.
Shkrimtari Hysen Sinani ka realizuar edhe shumë përkthime nga më dinjitozet e letërsisë botërore si: "Për atdheun", nga Blasko Ibanjez; "Maria Shapdëlenë", nga Luis Hemon; "Madalena", nga Henri Truaja; "Greqishtja për shqiptarët", nga "Asimil"; "Jeta e Volterit", nga Andre Morua; "Udhëtari i natës", Maurizio Maggiani; "Një Xhinxhis Khan i ditëve tona", Alberto Bevilacqua; "Krimet e mëdha të historisë", Pierre Bellemare; "Shqisa jonë e gjashtë", Charles Richet; "Udhëtim në fund të natës", Louis-Ferdinand Céline; "Filozofia në sallon", Markezi Dë Sad; dhe përkthime të tjera në proces botimi.

Shkrimtari dhe përkthyesi Hysen Sinani ka dhënë kontributet e veta edhe në fushën e leksikografisë: "Fjalor Greqisht-Shqip" me 20.000 fjalë; "Fjalor Shqip-Greqisht" me rreth 6.000 shprehje të përdorimit të përditshëm të gjuhës greke, etj, etj.

Aktualisht Hyseni është kryetar i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë.

Ja disa nga titujt e veprave kryesore që ka shkruar e botuar dhe që ka përkthyer e botuar:

1. "Gjergji", roman, Tiranë (1980)
2. "Nuk e harroja atë ditë", roman, Tiranë (1989)
3. "Një burrë si ky", roman Tiranë (1992)
4. "52 burra për një grua", roman, Tiranë (1999)
5. "Legjenda e dheut të keq" roman, Tiranë (2000)
6. "Triseta, teoremë për dashurinë", roman, Tiranë (2002)
7. "Sadisti", roman, Tiranë (2003)
8. "Për atdheun", nga Blasko Ibanjez; përkthim
9. "Maria Shapdëlenë", nga Luis Hemon; përkthim
10. "Madalena", nga Henri Truaja; përkthim
11. "Greqishtja për shqiptarët", nga "Asimil"; përkthim
12. "Jeta e Volterit", nga Andre Morua; përkthim
13. "Udhëtari i natës", Maurizio Maggiani; përkthim
14. "Një Xhinxhis Khan i ditëve tona", Alberto Bevilacqua; përkthim
15. "Krimet e mëdha të historisë", Pierre Bellemare; përkthim
16. "Shqisa jonë e gjashtë", Charles Richet; përkthim
17. "Udhëtim në fund të natës", Louis-Ferdinand Céline; përkthim
18. "Filozofia në sallon", Markezi Dë Sad; përkthim

Elim Xanxari

Marrë nga libri "Diplomaci në kufi vetëmohimi" (Zhvillime të çështjes çame), Tiranë, 2008, të autorit Shefki Hysa

Vepra e një autoreje me të ardhme
Shënime për romanin "Me putrat tona shetitëm botën" të autores Xhulia Xhekaj

Kur gjykon një vepër letrare, padyshim duhet të kesh parasysh edhe moshën e autorit apo autores së saj. Në rastin tonë tek lexon romanin "Me putrat tona shëtitëm botën" të Xhulia Xhekaj, autore e re, në moshën e fëmijërisë, bindesh plotësisht se ke të bësh me një talent në fushën e letërsisë që do të ketë të ardhme me veprat që do të krijojë, natyrisht po e vazhdoi këtë rrugë. Përse?

Së pari romani i Xhulia Xhekajt dallohet për një gjetje sa të qelluar, aq dhe interesante. Dhe kjo nuk është pak për një vepër artistike. Që të mos i zbehim kureshtjen lexuesit, nuk po i rrefejmë subjektin e veprës, por duam të shtojmë se gjetja apo fabula që ka krijuar autorja, e cila si një ngrehinë e mban romanin e saj, është pjellë e një fantazie të admirueshme, ç'ka për një krijuese si Xhulia, është një dhunti e veçantë për të mos thënë fat, që ia ka dhënë natyra. Në këtë kuptim, Xhulia lipset të dijë që i është dhuruar një dhunti që pakkush e ka e që, po diti, me përkushtim e punë të palodhur, do ta shfrytëzojë në të ardhmen për të krijuar vepra të bukura, me cilësi artistike e me peshë.

Së dyti, fantazia e ndezur e romanit, që lexohet me kureshtje, shpesh të lë mbresa të thella e të befason, sa thua me vete se si i ka vajtur në mendje autores së re për të krijuar me shije e me mjeshtëri, situata të tilla interesante, plot humor, në të cilat enden personazhe-mace, po kaq interesante si Arsa, Bina, Kuqoja, Otomina, Riki, Sui, Xhoi, Steberei, të cilat shetitën botën siç shprehet autoria qysh në titullin "Me putrat tona shëtitëm botën".

Lexuesit do të kenë mundësinë që të njihen me bëmat gjurmëlënëse të këtyre maceve-personazhe, me shëtitjen e tyre, me aventurat që kalojnë ato, me teta Shadiskën e vetmuar, së cilës i ngjallin kënaqësinë e fëmijëve që i janë larguar e me plot ngjarje të tjera të përshkruara jo vetëm me fantazi, por edhe me njëlloj naiviteti ç’ka shpjegohet me moshën e autores.
Së treti, vepra dallohet për gjallëri e temporitëm. Është shkruar me një stil të shkathët, modern, pa zvarritje e proliksitet. Si mjet artistik për zbulimin e personazheve në të mbizotëron dialogu, një dialog plot ritëm e nerv artistik. Ç’do gjë në vepër është në lëvizje, në aksion. Autores Xhulia Xhekaj nuk i hyjnë në punë përshkrimet e zgjatura, përkundrazi asaj i pëlqejnë batutat e personazheve të saj të dashur, me të cilat sillet e vepron sikur janë në një lojë, në një lojë fëmijësh. Mendoj se pikërisht këtu qendron një nga pikat e forta të romanit, i cili besoj se do të lexohet me ëndje e kureshtje prej të vegjëlve. Ajo shpalos një botë fantastike, tejet fëmijnore, plot gjallëri, ç’ka është e tepërt të themi se është e pëlqyeshme prej fëmijëve.

Edhe mbyllja e romanit, kur teta Shadiskës, pasi i ikin macet e dashura, i vijnë fëmijët, është kuptimplotë dhe e gjetur artistikish. Kësisoj gjithçka, tërë ato ngjarje e aventura plot ritëm, gjallëri e humor, mbyllen me një situatë simbolike që shpalos mesazhin: në jetë, çfarëdo që të ndodhë, tek e fundit mbizotëron malli për vendlindjen, dashuria për të afërmit, për njerëzit e për gjithçka të mirë e të dobishme.

Ky është romani i Xhulia Xhekajt; le t’jua lëmë juve lexues të gjykoni më mirë për të...

Sokol JAKOVA