Për Xhulian dhe fëmijët e '97-ës
Shënime për librin "Një engjëll pa krahë"
i shkrimtares Xhulia Xhekaj
E lexova me vëmendje librin e Xhulia Xhekës "Një engjëll pa krahë". Dhe më vuri në mendime. Jo aq për stilin e të shkruarit, as për intrigën dhe subjektin, por për një faktor në pamje të parë ekstraletrar. Më saktë, për paragjykimin që krijohet shpesh nga lexuesi kur kërkon të spegojë krijimin me jetën e krijuesit. Për më tepër, kur autore e librit nuk është veçse një fëmijë 12 vjeç. Pyetja që më lindi qysh në fillim ishte: ç'lidhje ka autorja me ngjarje të tilla si vrasësit serialë, armët, kufomat, pengmarrja dhe izolimi i detyruar i njerëzve, gjyqet, policia etj., si ato që përshkruhen në novelën "e rëndë" të titulluar "Një engjëll pa krahë".
Në qendër të librit është po një fëmijë, me moshën e krijueses, që zbulon shumë herët intrigën e jetës. Erika (kështu quhet personazhi kryesor i novelës), një vajzë jetime, adoptohet nga vrasësja e prindërve të saj. Pse? Për të fshehur gjurmet e krimit, për një krim plus apo për të patur një kujtim nga dashuria e refuzuar dhe shndërruar në urrejtje?
Gjithë novela shtjellon hap pas hapi pikërisht këtë zbulim të frikshëm. Natyrisht, një subjekt i tillë do të kërkonte përgjigje për pyetje të shumta (si, pse, kur) të karakterit investigativ, psikologjik etj., që shoqërojnë letërsine e traditës "horror". Por Xhulia Xhekaj ka arritur, qoftë edhe intuitivisht, që të kapërcejë skemat rutinë të kësaj letërsie. Ajo mban ndezur dhe loz me interesin e lexuesit për aksion dhe intrigë, por nuk kufizohet këtu. Intriga, vrasjet e shumta, armët, ankthi nuk janë veçse mjete të minilaboratorit krijues të letrares për të zbardhur pasionet dhe instiktet bazë të njeriut.
Zonja Lauren, "Kuçedra", femra vrasëse, ka një pasion të tërbuar jo thjesht nga xhelozia dhe mungesa e një ndjenje të refuzuar, por nga egoja e saj për zotërim dhe sundim. Ajo nuk vret thjesht për dashuri, xhelozi dhe refuzim, por nga etja për sundimin dhe përvetësimin e tjetrit, për shkak të iluzionit se ajo dashuri e pretenduar dhe e dëshiruar, ai "tjetri", i takonte vetëm asaj. Për më keq, sipas filozofisë së këtij tipi: në qoftë se nuk është e imja, nuk mund të jetë e askujt!
Dhe në rast se ndodh e kundërta, atëherë situata mund të rezultojë në krim, në vrasje, në rebelim, në luftë. Lauren vret babain dhe nënën e Erikës, por shkon edhe më tej, kërkon të sundojë edhe frytin e dashurisë së tyre, vetë Erikën e vogël.
Kjo është novela "Një engjëll pa krahë", libri i parë i botuar i shkrimtares-fëmijë Xhulia Xhekaj, aktualisht nxënëse në klasën e gjashtë të shkollës "Konferenca e Pezës", Tiranë.
Novela e Xhulias mund të jetë një pikë reference për gjithë brezin e saj, jo thjesht për ambiciet e këtij brezi, në pamje të parë "i çoroditur dhe i vetëmjaftueshëm brenda llojit", por për vetë shoqërinë shqiptare të fillimit të shekullit të njëzetë e një dhe performancën e saj disi të kriminalizuar. Shumëkujt që do të lexojë novelën "Një engjëll pa krahë", do t'i duket, për shembull, se kushtimi i autores në faqen e parë të librit ("Babait Aranit, ia kushtoj krijimin tim të parë...") është thjesht respekt ndaj një tradite. Jo. Ky detaj i vogël personal i autores nuk është as një lloj distancimi nga fabula e novelës, për të dëshmuar personalisht të kundërtën e fatit të personazhes kryesore. Autorja e konsideron fatin e të tjerëve pjesë të fatit të saj. Prej këtu lind dhimbja, reagimi dhe arti.
Xhulia Xhekaj kërkon të nënvizojë edhe formalisht përgjegjësinë e të tjerëve, shoqërisë, shtetit ndaj individit të kërcënuar, rrezikuar nga dhuna dhe deviacioni social. Shkurt, Xhulia Xhekaj është një shkrimtare fëmijë që ka përjetuar në mituri rrezikun e dhunës dhe armëve. Ajo ka lindur më 5 gusht 1994 në Vlorë dhe është njëra prej fëmijëve tanë të vitit-kaos 1997!
Novela "Një engjall pa krahë" është një metaforë emocionale dhe artistike ndaj këtij viti të mbrapshtë.
Naim Zoto
25 maj 2006
Thursday, March 20, 2008
"Pendimi" pasqyrë e një realiteti të hidhur
Shënime për librin "Pendimi"
të autores Liri Hidërshaj
Pasi lexova në dorëshkrim novelën "Pendimi" të prozatores Liri Hidërshaj, m’u forcua bindja se autorë të ndryshëm po sjellin gjithmonë e më shumë në vëmendjen e lexuesit, vepra që përmbajnë në vetvete pjesë të një realiteti të hidhur, të realitetit të sotëm shqiptar, të këtij trazicioni të zgjatur që për fatin tonë të keq duket pa mbarim.
Të them të drejtën, gjatë leximit u ndjeva i befasuar nga densiteti i ngjarjeve dhe situatave që gërshetoheshin e mbivendoseshin me njëra-tjetrën duke e tensionuar së tepërmi rrjedhën artistike të rrëfimit aq sa m’u kthjellua mendimi se materiali jetësor mbi të cilin ndërtohet çdo novelë, herë-herë i kalon përmasat e një drame. Dhe arrita në përfundimin se çdo vepër përmbledh në vetvete anët më tragjike të realitetit të sotëm. Është një pasqyrë e gjallë artistike e një tragjedie, jehona e së cilës ndihet gjithandej në realitetin shqiptar, por që vetë ajo i shpëton syrit tonë të lodhur prej tmerreve që kemi përjetuar në këto vite të vështira.
Gjatë leximit ndien se diku të drithëron shpirtin zëri i një nënë që lutet për fëmijët e humbur, diku ngrihet grahma e vdekjes përzier me agoninë e një vajze që vuan e jep shpirt larg vendlindjes e larg tërë njerëzve të saj të dashur e diku të mek qenien ajo klithma e tërë të vetmuarve të humbur në humbellat më të frikshme e të padukshme të kësaj bote. Ndihet sesi këlthet gjithë dhimbje, si në legjendë, shpirti i motrës që priste me padurim të takonte vëllanë e nuk mund ta takojë dot, ndihet klithma e shpirtit të vrarë shqiptar që përpëlitet e mbijeton, pavarësisht tragjedisë që e ndjek hap pas hapi.
Gjuha që përdor autorja në këtë libër është një gjuhë e thjeshtë, gjuha e klithmës dhe e vajit që shkakton gjëma, e papritura, vdekja, gjuhë emotive e kuptueshme për këdo, që rrjedh me natyrshmëri si në dialogët e monologët e përditshëm përballë mortjes që s 'i ndahet jetës sonë...
Nuk e ke aspak të vështirë të dallosh, brenda botës së personazheve, shpirtin e vetë autores që herë njësohet me nënën që tretet dita-ditës nga malli për fëmijët e larguar në dheun e huaj, në emigracion, prej varfërisë ekonomike, e herë shndërrohet në motrën e dhimbsur që është gati të falë gjithçka që të kthejë pranë saj, pranë familjes, vëllanë e munguar...
Kjo novelë është një copëz e atij fati tragjik që përndjek ngado ashtu heshturas e pakuptueshëm shumë e shumë familje shqiptare.
I urojmë më shumë fat dhe krijimtari të mbarë autores.
Dritëro AGOLLI
Shënime për librin "Pendimi"
të autores Liri Hidërshaj
Pasi lexova në dorëshkrim novelën "Pendimi" të prozatores Liri Hidërshaj, m’u forcua bindja se autorë të ndryshëm po sjellin gjithmonë e më shumë në vëmendjen e lexuesit, vepra që përmbajnë në vetvete pjesë të një realiteti të hidhur, të realitetit të sotëm shqiptar, të këtij trazicioni të zgjatur që për fatin tonë të keq duket pa mbarim.
Të them të drejtën, gjatë leximit u ndjeva i befasuar nga densiteti i ngjarjeve dhe situatave që gërshetoheshin e mbivendoseshin me njëra-tjetrën duke e tensionuar së tepërmi rrjedhën artistike të rrëfimit aq sa m’u kthjellua mendimi se materiali jetësor mbi të cilin ndërtohet çdo novelë, herë-herë i kalon përmasat e një drame. Dhe arrita në përfundimin se çdo vepër përmbledh në vetvete anët më tragjike të realitetit të sotëm. Është një pasqyrë e gjallë artistike e një tragjedie, jehona e së cilës ndihet gjithandej në realitetin shqiptar, por që vetë ajo i shpëton syrit tonë të lodhur prej tmerreve që kemi përjetuar në këto vite të vështira.
Gjatë leximit ndien se diku të drithëron shpirtin zëri i një nënë që lutet për fëmijët e humbur, diku ngrihet grahma e vdekjes përzier me agoninë e një vajze që vuan e jep shpirt larg vendlindjes e larg tërë njerëzve të saj të dashur e diku të mek qenien ajo klithma e tërë të vetmuarve të humbur në humbellat më të frikshme e të padukshme të kësaj bote. Ndihet sesi këlthet gjithë dhimbje, si në legjendë, shpirti i motrës që priste me padurim të takonte vëllanë e nuk mund ta takojë dot, ndihet klithma e shpirtit të vrarë shqiptar që përpëlitet e mbijeton, pavarësisht tragjedisë që e ndjek hap pas hapi.
Gjuha që përdor autorja në këtë libër është një gjuhë e thjeshtë, gjuha e klithmës dhe e vajit që shkakton gjëma, e papritura, vdekja, gjuhë emotive e kuptueshme për këdo, që rrjedh me natyrshmëri si në dialogët e monologët e përditshëm përballë mortjes që s 'i ndahet jetës sonë...
Nuk e ke aspak të vështirë të dallosh, brenda botës së personazheve, shpirtin e vetë autores që herë njësohet me nënën që tretet dita-ditës nga malli për fëmijët e larguar në dheun e huaj, në emigracion, prej varfërisë ekonomike, e herë shndërrohet në motrën e dhimbsur që është gati të falë gjithçka që të kthejë pranë saj, pranë familjes, vëllanë e munguar...
Kjo novelë është një copëz e atij fati tragjik që përndjek ngado ashtu heshturas e pakuptueshëm shumë e shumë familje shqiptare.
I urojmë më shumë fat dhe krijimtari të mbarë autores.
Dritëro AGOLLI
Kujtesë: Mos harroni Njeriun!
Shënime për librin "Rrëfimi"
të autores Liri Hidërshaj
Pas buqetës me poezi "Klithmë Shpirti" dhe mjaft krijimeve të tjera, poetesha Liri Hidërshaj paraqitet para lexuesit me novelën "Rrëfimi", si një apel për cilindo që edhe në momente të vështira të jetës të mos harrojmë atë ç’ka është më e rendësishmja: "NJERIUN" me fatin e tij të mirë apo të keq, me historitë e tij të këndshme apo të trishtuara.
Duke ushtruar profesionin sa të bukur, aq edhe fisnik të mësueses, autorja na fut në mënyrë të natyrshme në botën fantastike të fëmijëve, në fantazitë e tyre krijuese, në mendimet "serioze", që ata japin për çështje që shtrohen për diskutim, dhe me shumë mjeshtëri ajo na bën të buzëqeshim me gjykimin fëminor të tyre. Kjo novelë përshkohet nga ndjenja të thella, shpeshherë kontradiktore, që e mbëshljellin heroinën tonë, autoren mësuese, e cila i përjeton ngjarjet e këtij rrëfimi si nënë, si grua e si mësuese.
Ajo nuk luan rolin e gjyqtarit, ndonëse shpeshherë jep gjykimin e saj, duke e shprehur nëpëmjet qendrimit që mban ndaj personazheve të kësaj novele, që kryesisht janë prindër, nxënës, me brengat dhe copëzat e gëzimit, ku autorja është e pranishme, jetësore dhe koshiente për ndihmën që duhet të japë, për mirësinë që duhet të dhurojë, mirësi që do të ndikojë sadopak në zbutjen e trishtimit, që shpeshherë jeta ta jep, mbase edhe si provë, që në moshë të njomë, por që në fund të fundit është jeta dhe vetëm kjo fjalë të bën të përgjegjshëm për atë ç’ka është thelbësore: "Jeta duhet jetuar me dinjitet". Ky është edhe mesazhi që sjell pa kursyer autorja e kësaj novele.
Ajo i merr në mbrojtje personazhet e saj, me gjithe gabimet e bëra në jetën e tyre. Ajo e kupton dashurinë e një nënë që për gabimet e saj ka humbur të birin, sepse ajo është vetë nënë, por ajo kupton edhe përpjekjet e një gruaje të dashuruar për t'u bërë nëna e fëmijës së burrit që dashuron. Por mbi të gjitha ajo vuan për Andin, fëmijën që i përjeton këto situata, dhe bën ç’mos që të jetë e vlefshme për të.
Të bën përshtypje në këtë novelë modestia e autores, e cila i ka shumë të vlefshme këshillat që merr nga nxënësit e saj, këshilla të cilave u referohet në situatat që i paraqiten për zgjidhje.
Ndaj nuk të duken të zgjatura përshkrimet e orëve të mësimit, përkundrazi, ato e freskojnë tregimin, ashtu siç sjellin freski në jetë edhe fëmijët, që janë protagonistët kryesorë të kërij krijimi.
Lexuar nga kolegët e saj mesues, kjo novelë është mesazh për t'u treguar atyre se detyra e shenjtë e mësuesit e bën atë një mik të nxënësve të tij, të pranishëm në gëzimet dhe trishtimet e tyre.
Lexuar nga nxënësit, kjo novelë është një kalendar i jetës së tyre shkollore, i bërë me ngjarje të jetës së tyre nga një mësuese e dashur për ta.
Lexuar nga ne, lexuesit e thjeshtë, është një kujtesë që jeta është e bukur, me brengat e gëzimet që ofron dhe misjoni i njerëzve të mirë është të kontribuojnë që ajo të jetohet denjësisht.
Së fundi do të thosha se kjo novelë sjell një frymë të ngrohtë në fondin e letërsisë sonë, sepse në epiqendër të saj është njeriu.
Hiqmete Daja
Shënime për librin "Rrëfimi"
të autores Liri Hidërshaj
Pas buqetës me poezi "Klithmë Shpirti" dhe mjaft krijimeve të tjera, poetesha Liri Hidërshaj paraqitet para lexuesit me novelën "Rrëfimi", si një apel për cilindo që edhe në momente të vështira të jetës të mos harrojmë atë ç’ka është më e rendësishmja: "NJERIUN" me fatin e tij të mirë apo të keq, me historitë e tij të këndshme apo të trishtuara.
Duke ushtruar profesionin sa të bukur, aq edhe fisnik të mësueses, autorja na fut në mënyrë të natyrshme në botën fantastike të fëmijëve, në fantazitë e tyre krijuese, në mendimet "serioze", që ata japin për çështje që shtrohen për diskutim, dhe me shumë mjeshtëri ajo na bën të buzëqeshim me gjykimin fëminor të tyre. Kjo novelë përshkohet nga ndjenja të thella, shpeshherë kontradiktore, që e mbëshljellin heroinën tonë, autoren mësuese, e cila i përjeton ngjarjet e këtij rrëfimi si nënë, si grua e si mësuese.
Ajo nuk luan rolin e gjyqtarit, ndonëse shpeshherë jep gjykimin e saj, duke e shprehur nëpëmjet qendrimit që mban ndaj personazheve të kësaj novele, që kryesisht janë prindër, nxënës, me brengat dhe copëzat e gëzimit, ku autorja është e pranishme, jetësore dhe koshiente për ndihmën që duhet të japë, për mirësinë që duhet të dhurojë, mirësi që do të ndikojë sadopak në zbutjen e trishtimit, që shpeshherë jeta ta jep, mbase edhe si provë, që në moshë të njomë, por që në fund të fundit është jeta dhe vetëm kjo fjalë të bën të përgjegjshëm për atë ç’ka është thelbësore: "Jeta duhet jetuar me dinjitet". Ky është edhe mesazhi që sjell pa kursyer autorja e kësaj novele.
Ajo i merr në mbrojtje personazhet e saj, me gjithe gabimet e bëra në jetën e tyre. Ajo e kupton dashurinë e një nënë që për gabimet e saj ka humbur të birin, sepse ajo është vetë nënë, por ajo kupton edhe përpjekjet e një gruaje të dashuruar për t'u bërë nëna e fëmijës së burrit që dashuron. Por mbi të gjitha ajo vuan për Andin, fëmijën që i përjeton këto situata, dhe bën ç’mos që të jetë e vlefshme për të.
Të bën përshtypje në këtë novelë modestia e autores, e cila i ka shumë të vlefshme këshillat që merr nga nxënësit e saj, këshilla të cilave u referohet në situatat që i paraqiten për zgjidhje.
Ndaj nuk të duken të zgjatura përshkrimet e orëve të mësimit, përkundrazi, ato e freskojnë tregimin, ashtu siç sjellin freski në jetë edhe fëmijët, që janë protagonistët kryesorë të kërij krijimi.
Lexuar nga kolegët e saj mesues, kjo novelë është mesazh për t'u treguar atyre se detyra e shenjtë e mësuesit e bën atë një mik të nxënësve të tij, të pranishëm në gëzimet dhe trishtimet e tyre.
Lexuar nga nxënësit, kjo novelë është një kalendar i jetës së tyre shkollore, i bërë me ngjarje të jetës së tyre nga një mësuese e dashur për ta.
Lexuar nga ne, lexuesit e thjeshtë, është një kujtesë që jeta është e bukur, me brengat e gëzimet që ofron dhe misjoni i njerëzve të mirë është të kontribuojnë që ajo të jetohet denjësisht.
Së fundi do të thosha se kjo novelë sjell një frymë të ngrohtë në fondin e letërsisë sonë, sepse në epiqendër të saj është njeriu.
Hiqmete Daja
Të fitosh zemrën e Italisë
Mbresa nga jeta dhe krijimtaria
e shkrimtarit Artur Spanjolli
Artur Spanjolli lindi në vitin 1970 në qytetin e Durrësit. Ishte jetim dhe e rriti gjyshja e tij. Është arsimuar në vendlindje, në Durrës. Në vitin 1988 mbaroi liceun artistik të Durrësit, degën e skulpturës me dëshirë dhe ëndrra të mëdha për të pushtuar hapësirat e paana të botës së artit që i shpaloste në sytë e mendjes imagjinata e tij prej djaloshi të talentuar. Në vitin 1989 shkroi poezitë e para, të cilat i mblodhi në tre vëllime, mirëpo nuk qe e thënë të arrinte t’i botonte. Vetëkuptohet për vetë rrethanat e censurës së sistemit komunist nuk mundi t’i publikonte poezitë që rrezatonin shtjellat e mendimit të tij të lirë prej të riu me ëndrra për një botë ndryshe (iu dha mundësia t’i botonte vetëm në vitin 1994 në librin me titull "Nata e qiparisave të huaj", botuar prej Shtëpisë Botuese "Bilal Xhaferri").
Në vitin 1992 u detyrua të largohej nga Shqipëria si klandenstin në drejtim të Italisë me ëndrra për një jetë më të mirë dhe për të studiuar në një nga universitetet italiane.
Në vitin 1993 mundi ta realizonte një nga ëndrrat e veta. U regjistrua në fakultetin e Letërsisë dhe të Filozofisë në Firence të Italisë. Studioi gjatë dhe u diplomua në vitin 2000.
Gjatë këtyre viteve të qëndrimit si emigrant në Itali Artur Spanjolli u bë një talent i pjekur, një krijues i vërtetë. E poqi jeta, dëshirat dhe ëndrrat për të pushtuar shpirtin e Italisë, për të fituar zemrën e saj. Ai ka shkruar dhe ka botuar disa libra në shqip e në italisht.
Arturi jeton në Itali, por nuk i ka shkëputur marrëdhëniet me atdheun e tij, Shqipërinë. Bashkëpunon me shtypin letrar shqiptar, me revistën "Krahu i shqiponjës" dhe me gazetën "Drita" dhe është një nga krijuesit më të spikatur të brezit të vet.
Është anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë.
Arturi nuk rresht së shkruari dhe midis shumë krijimeve ka zgjedhua ato më të pëlqyerat dhe ka realizuar botimin e disa librave si:
"Nata e qiparisave të huaj" (1994), Tiranë, Sh. B. "Bilal Xhaferri"
"La Cronaca di una vita in silenzio" (2003), Besa Editrice, Itali
"Kronika e një jete në heshtje" (2005), Besa Editrice, Itali
"Eduart" (2005), Besa Editrice, Itali
"La Teqja" (2006), Besa Editrice, Itali
"L’accusa" (2007), Itali etj.
Këto botime i dhanë jo vetëm emër, por edhe mundësinë të fitojë pak nga pak zemrën e Italisë, njëlloj si të Shqipërisë.
Ja si shprehet për veten e tij shkrimtari Artur Spanjolli:
Kam nisur të shkruaj në vjeshtën e vitit 1989. Ishte hera e dytë që unë konkurroja në Tiranë për të hyrë në Akademinë e Arteve të Bukura, pasi kisha mbaruar Liceun në Durrës për skulpturë. Pësova zhgënjim. Më kujtohet që poema e parë me rimë ka qenë për jetën time në fshat ku jam rritur, tek gjyshërit. Dhe mund të them se kjo poemë e humbur ka qenë zanafilla ime e parë për të shkruar romanin "Kronika". Më pas i ndikuar nga Kadare dhe Poradeci, kam shkruar poezi të tjera. Edhe pse këta dy autorë në poezi janë kryekëput të ndryshëm, mua më pëlqenin që të dy. Poezitë e para i shkruaja si në vargje me rimë ashtu edhe të lirë. Kam botuar disa poezi tek gazeta "Adriatiku" në vitin 1992 dhe disa përkthime, si poezitë e Lorkës, të botuara më pas tek gazeta ‘’Rinia". Këto poezi më shërbyen për të fituar bursën për Gjuhë-Letërsi në Shkodër, ku dhe kam studiuar për një vit, 1991-1992. Kanë qenë vite të vështira për mua, si edhe për gjithë shqiptarët. Vite transformimesh të mëdha shoqërore për botën shqiptare. Unë e dija se do të bëhesha shkrimtar. E dija se kisha gjëra për të thënë. E kam mbajtur veten me shpresa për një të ardhme më të mirë, duke menduar se ndoshta një ditë do të jem dhe unë protagonist i jetës kulturore në Itali. Dhe arrita të jem. Edhe librat e mi janë të pranishëm në Itali, Deri tani kam në tregun italian dy libra. "Kronika" dhe "Eduart", i cili për momentin është vetëm italisht. Librat e mi mund të arrijnë te lexuesi shqiptar edhe nëpërmjet prezantimeve që i bëhen librit këtu në Itali. Shumë emigrantë që ndodhen këtu, informohen nëpërmjet gazetës që del në Romë, "Bota shqiptare", se kush janë shkrimtarët e brezit të emigracionit dhe se cila shtëpi botuese i prezanton.
Vepra e Artur Spanjollit është një enigmë që të josh e të tërheq në labirintet e saj e të bën për vete. Letërsia e tij vërtet nisi nga vargjet e një poezie të thjeshtë, me ca rreshta të hedhura me naivitetin për të shprehur diçka, por tanimë është një botë e madhe që të ofron plot sfida e supriza. Sot Artur Spanjolli i përket brezit të shkrimtarëve shqiptarë që letërsinë e tyre e zhvilluan në qarqet italiane. Prej 14 vjetësh ai jeton në Firence dhe është bërë pjesë e saj si një italian i vërtetë, si një relike e rrallë e arkitekturës së saj të madhe. Atje ai lëvron edhe krijimtarinë e tij letrare.
Fillimisht ai u prezantua si poet dhe më pas do ta konceptonte librin e parë si roman, "Kronika e një jete në heshtje". Përjetimet shqiptare të fiksuara në memorien e tij, tregimet e shumta që thuheshin në vatrën familjare, rrëfimet e gjyshit të tij, do t'i mjaftonin autorit për të ndërtuar një trilogji letrare tepër befasuese për lexuesit. Nga elementet e veçanta të "Kronika e një jete në heshtje", do të rridhnin vepra si "Eduart", "Teqja" e sa e sa botime të tjera që ka projektuar, do të projektojë e do të realizojë mendja e këtij talenti që ndrin Adriatikun si një yll midis brigjeve italiane e shqiptare.
Xhulia Xhekaj
Mbresa nga jeta dhe krijimtaria
e shkrimtarit Artur Spanjolli
Artur Spanjolli lindi në vitin 1970 në qytetin e Durrësit. Ishte jetim dhe e rriti gjyshja e tij. Është arsimuar në vendlindje, në Durrës. Në vitin 1988 mbaroi liceun artistik të Durrësit, degën e skulpturës me dëshirë dhe ëndrra të mëdha për të pushtuar hapësirat e paana të botës së artit që i shpaloste në sytë e mendjes imagjinata e tij prej djaloshi të talentuar. Në vitin 1989 shkroi poezitë e para, të cilat i mblodhi në tre vëllime, mirëpo nuk qe e thënë të arrinte t’i botonte. Vetëkuptohet për vetë rrethanat e censurës së sistemit komunist nuk mundi t’i publikonte poezitë që rrezatonin shtjellat e mendimit të tij të lirë prej të riu me ëndrra për një botë ndryshe (iu dha mundësia t’i botonte vetëm në vitin 1994 në librin me titull "Nata e qiparisave të huaj", botuar prej Shtëpisë Botuese "Bilal Xhaferri").
Në vitin 1992 u detyrua të largohej nga Shqipëria si klandenstin në drejtim të Italisë me ëndrra për një jetë më të mirë dhe për të studiuar në një nga universitetet italiane.
Në vitin 1993 mundi ta realizonte një nga ëndrrat e veta. U regjistrua në fakultetin e Letërsisë dhe të Filozofisë në Firence të Italisë. Studioi gjatë dhe u diplomua në vitin 2000.
Gjatë këtyre viteve të qëndrimit si emigrant në Itali Artur Spanjolli u bë një talent i pjekur, një krijues i vërtetë. E poqi jeta, dëshirat dhe ëndrrat për të pushtuar shpirtin e Italisë, për të fituar zemrën e saj. Ai ka shkruar dhe ka botuar disa libra në shqip e në italisht.
Arturi jeton në Itali, por nuk i ka shkëputur marrëdhëniet me atdheun e tij, Shqipërinë. Bashkëpunon me shtypin letrar shqiptar, me revistën "Krahu i shqiponjës" dhe me gazetën "Drita" dhe është një nga krijuesit më të spikatur të brezit të vet.
Është anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë.
Arturi nuk rresht së shkruari dhe midis shumë krijimeve ka zgjedhua ato më të pëlqyerat dhe ka realizuar botimin e disa librave si:
"Nata e qiparisave të huaj" (1994), Tiranë, Sh. B. "Bilal Xhaferri"
"La Cronaca di una vita in silenzio" (2003), Besa Editrice, Itali
"Kronika e një jete në heshtje" (2005), Besa Editrice, Itali
"Eduart" (2005), Besa Editrice, Itali
"La Teqja" (2006), Besa Editrice, Itali
"L’accusa" (2007), Itali etj.
Këto botime i dhanë jo vetëm emër, por edhe mundësinë të fitojë pak nga pak zemrën e Italisë, njëlloj si të Shqipërisë.
Ja si shprehet për veten e tij shkrimtari Artur Spanjolli:
Kam nisur të shkruaj në vjeshtën e vitit 1989. Ishte hera e dytë që unë konkurroja në Tiranë për të hyrë në Akademinë e Arteve të Bukura, pasi kisha mbaruar Liceun në Durrës për skulpturë. Pësova zhgënjim. Më kujtohet që poema e parë me rimë ka qenë për jetën time në fshat ku jam rritur, tek gjyshërit. Dhe mund të them se kjo poemë e humbur ka qenë zanafilla ime e parë për të shkruar romanin "Kronika". Më pas i ndikuar nga Kadare dhe Poradeci, kam shkruar poezi të tjera. Edhe pse këta dy autorë në poezi janë kryekëput të ndryshëm, mua më pëlqenin që të dy. Poezitë e para i shkruaja si në vargje me rimë ashtu edhe të lirë. Kam botuar disa poezi tek gazeta "Adriatiku" në vitin 1992 dhe disa përkthime, si poezitë e Lorkës, të botuara më pas tek gazeta ‘’Rinia". Këto poezi më shërbyen për të fituar bursën për Gjuhë-Letërsi në Shkodër, ku dhe kam studiuar për një vit, 1991-1992. Kanë qenë vite të vështira për mua, si edhe për gjithë shqiptarët. Vite transformimesh të mëdha shoqërore për botën shqiptare. Unë e dija se do të bëhesha shkrimtar. E dija se kisha gjëra për të thënë. E kam mbajtur veten me shpresa për një të ardhme më të mirë, duke menduar se ndoshta një ditë do të jem dhe unë protagonist i jetës kulturore në Itali. Dhe arrita të jem. Edhe librat e mi janë të pranishëm në Itali, Deri tani kam në tregun italian dy libra. "Kronika" dhe "Eduart", i cili për momentin është vetëm italisht. Librat e mi mund të arrijnë te lexuesi shqiptar edhe nëpërmjet prezantimeve që i bëhen librit këtu në Itali. Shumë emigrantë që ndodhen këtu, informohen nëpërmjet gazetës që del në Romë, "Bota shqiptare", se kush janë shkrimtarët e brezit të emigracionit dhe se cila shtëpi botuese i prezanton.
Vepra e Artur Spanjollit është një enigmë që të josh e të tërheq në labirintet e saj e të bën për vete. Letërsia e tij vërtet nisi nga vargjet e një poezie të thjeshtë, me ca rreshta të hedhura me naivitetin për të shprehur diçka, por tanimë është një botë e madhe që të ofron plot sfida e supriza. Sot Artur Spanjolli i përket brezit të shkrimtarëve shqiptarë që letërsinë e tyre e zhvilluan në qarqet italiane. Prej 14 vjetësh ai jeton në Firence dhe është bërë pjesë e saj si një italian i vërtetë, si një relike e rrallë e arkitekturës së saj të madhe. Atje ai lëvron edhe krijimtarinë e tij letrare.
Fillimisht ai u prezantua si poet dhe më pas do ta konceptonte librin e parë si roman, "Kronika e një jete në heshtje". Përjetimet shqiptare të fiksuara në memorien e tij, tregimet e shumta që thuheshin në vatrën familjare, rrëfimet e gjyshit të tij, do t'i mjaftonin autorit për të ndërtuar një trilogji letrare tepër befasuese për lexuesit. Nga elementet e veçanta të "Kronika e një jete në heshtje", do të rridhnin vepra si "Eduart", "Teqja" e sa e sa botime të tjera që ka projektuar, do të projektojë e do të realizojë mendja e këtij talenti që ndrin Adriatikun si një yll midis brigjeve italiane e shqiptare.
Xhulia Xhekaj
Subscribe to:
Posts (Atom)
