Nga Shefki Hysa

PASHË LOT BURRASH

Ata ishin njëmijë burra, një sallë plot e përplot, ku s’hidhje dot as kokrrën e mollës, ku të zihej fryma prej ajrit të rralluar nga njëmijë mushkërri. Të tjerë ngjisheshin në korridor, shkallëve dhe në hyrje të pallatit të kulturës.

Njëmijë burrat e asaj salle, me atmosferë gati të asfiksuar, përfaqësonin disa mijëra të tjerë dhe ata, mijërat, komunitetin çam të Vlorës.

Ishte gusht, zheg përjashta dhe zheg në sallë. Burrave, nëpër vragat e thella të rrudhave, u rridhnin rrëkeza djersësh. Megjithatë nuk ankoheshin, prisnin të dëgjonin gojëhapur. Burra, jo llafe! Vrazhdësi e heshtur me veshët pipëz. Në pritje të lajmësit, që sillte lajm nga vetë Amerika, kaptuar shumë dete e oqeane.

M’u drithërua zemra. Ishte diçka e rrallë të shihje të bashkuar njëmijë burra çamë. Përpara kisha një copë të vetë Çamërisë. Të gjallë! Merrte frymë me vështirësi në sytë e mi, ashtu stoike si disa dekada të shkuara, kur kërcëllohej nga zervistët grekë. Në pritje të zërit të shpresës, Amerikës së mrekullive. Vetë Kongresi Amerikan ishte interesuar për Çamërinë, jo shaka, prandaj djemtë e saj donin të dinin të drejtën. Me sa duket po ritroket ora e Çamërisë!
Nuk ka shoqëri "Çamëria", nuk ekziston as problemi çam, kishin ngritur supet grekët, duke luajtur të paditurin në Kongresin Amerikan. Nënteksi: Nuk ka ekzistuar as Çamëria!…
Njëmijë burra me njëmijë palë mushkërri, që i frynin si gjyrik zjarrit të shpresës, në atë sallë-vullkan i ndrydhur zemërimi, a nuk ishin një copë e përvëluar Çamërie?! Dymijë palë sy drejtuar lajmësit, që vinte nga Kryeqyteti, Tirana, a nuk ishin dymijë porta të shpirtrave mallvaluar të Çamërisë?!… Të asaj Çamërie që dikur greku e poqi dhe e dogji, tinëz e tinëz, e shkrumboi për ta zhbërë si Odiseu Trojën?! Dhe greku, kur pandehu se e zhbëri, trumbetoi në veshët e shurdhët të botës: S’kishte, s’ka dhe s’do të ketë Çamëri!

Kështu veproi dhe tha greku, po harroi se Çamëria do të mbetej e gjallë, ashtu si Shqipëria e shkrumbuar nga barbarët ndër muzgje shekujsh, ringrihej agimeve prej hirit të vet. Dhe mbeti e gjallë. Kisha përballë shembëlltyrën e vet Çamërisë!

Le të heshtë shteti shqiptar, faqen e zezë pastë! Ne nuk do të heshtim, ngulmoi lajmësi, Kryetari i Shoqërisë Politike Atdhetare "Çamëria". Me zërin tonë flet dhe Amerika: Çamëria është e gjallë!

Salla befas brohoriti vullkanthi: Çamëria është e gjallë!

Pashë fytyrat e burrave të thinjur në radhët e para. U rrudhën edhe më. Ishin gjyshër e sikur u bënë në çast stërgjyshër. U drodhën supet e tyre të krusura, si të rënduara papritur nga mijëra e mijëra vite Çamërie. U rëndonte shpirtërat brenga-Çamëri, po ende nuk e lëshonin veten. U ishin krusur supet, por peshën e dheut Çam e ndanin me bijtë, me nipat… Njëmijë burra mbanin mbi supe vetë Çamërinë!

Pashë sytë e burrave të thinjur, që sapo u thinjën edhe më nga zemërata dhe malli. Sy të mjegulluar, që shpërthyen habitshëm në currila lotësh. Pashë lotë burrash! Burrat qanin! O Zot, a qajnë burrat?! Nuk kisha parë kurrë lotë burrash!… Më vdiq baba dikur… Mbaj mend se nuk qava. Megjithëse isha i vogël, u ndjeva në çast burrë dhe çuditërisht se ku më shterën lotët. Sytë e mi shprehnin veç një shkretëtirë pikëllimi. Nuk qajnë burrat, ngushëlloja veten dhe vendosa të mos e vështroja fytyrën e babait meit. Doja të më mbetej në mend fytyra e tij e gjallë… Nuk mund ta lëshoja veten… Burrat nuk qajnë! Dhe nuk lotova… Isha burrë…

Çuditërisht burrat para meje lotonin! Dhe nuk di në ishin lotë brenge a malli! Burrave u qante vetë shpirti! O Zot, ç’forcë i shtrydhte shpirtërat e atyre burrave, që lotonin si fëmijë?! Thonë se plaku ndonjëherë bëhet çilimi… Thonë… Po ata ishin burra e jo pleq. Ishin gjyshër e baballarë të vetë Çamërisë…

Sidoqoftë, burrat lotonin dhe lotët e tyre, si vetë ata, ishin dëshmi e ekzistencës së Çamërisë. Burra të përlotur ndoshta prej kujtimit të dheut çam të ngjizur prej esht-rave të të parëve të tyre. Lotët u brilonin rrudhave. Brilantë lotësh! Vlera e tyre ndoshta do të mjaf-tonte për ta blerë truallin çam. Në ankand. Qoftë edhe me një drejtues hileqar ankandesh, si Europa, kjo kurva plakë, që i ka mbyllur sytë në jetë të jetëve para tragjedisë çame, shkaktuar nga kodoshi i saj grek. Të blesh shtëpinë tënde, rrëmbyer çnjerëzisht nga një kurvë e një kodosh, me gurët e çmuar të lotëve të tu, më e ndershme se ta rirrëmbesh! Kështu është kur shteti yt hesht dhe kur bota europiane shurdhohet rreth teje!

Megjithatë nuk hesht Amerika e mrekullive. Në zërin e saj jehon dhe zëri i Çamërisë. Nuk është e domosdoshme ta blejmë në ankandet hileqare Çamërinë. Do detyrohen të na e kthejnë. Dhe thinjoshët lotojnë ndoshta prej gëzimit. Më në fund shpresojnë në mrekullinë e Amerikës. Lotët e tyre dëshmojnë se kanë qenë, janë dhe do të mbeten gjallë, derisa të shkelin paqësisht e të prehen përgjithmonë në dheun çam, përbri varreve të të parëve të tyre…

Ndoshta ishte kjo arsyeja që çamët e moshuar të Vlorës derdhën lotë… Bashkë me ta edhe unë shpresoj dhe besoj…
Besojmë në drejtësinë amerikane…