TË HASH SORRËN NË VEND TË PULËS
Replikë miqësore me Rasim Bebon,
autor i librit "Dodona, Tempulli i Lashtë i Shqipërisë"

I nderuar Profesor,

Së pari më lejoni t’ju falenderoj për bashkëpunimin dhe t’ju uroj suksese të mëtejshme në punën tuaj.

Ju jeni një atdhetar që i përkisni asaj shtrese që u persekutua nga regjimi komunist, njëlloj si i ndjeri Bilal Xhaferri, si Shefki Hysa e si shumë e shumë bashkatdhetarë të tjerë. Keni qenë shoku dhe miku i babait tim, Mazar Hysës, ndjesë pastë, jeni, siç thonë, burrë i mençur, i patrazuar nëpër debatet e pisllëkun e kohës që po jetojmë dhe rrjedhimisht i papërfolur. Pra, siç thonë, bëni pjesë në kategorinë e atyre burrave të mirë që mundohen të shohin punën dhe hallin e vet, burra babaxhanë që për asnjë arsye dhe kurrsesi nuk duan t’u bien më qafë të tjerëve, që ia lënë në dorë drejtësinë dhe hakmarrjen të Madhit Zot.

Ishin këto disa nga arsyet që unë dhe bashkëpunëtorët e mi iu përkushtuam me aq zell përgatitjes për shtyp dhe botimit të librit tuaj "Dodona, Tempulli i Lashtë i Shqipërisë". Dhe ende besoj se kemi bërë një punë të mirë, vetëkuptohet së bashku me ju, i kemi dhënë mundësinë lexuesit të ketë në dorë një libër enciklopedik për zhvillimet në trevën e Çamërisë nga fillimet e historisë njerëzore e gjer në ditët tona.

Kanë kaluar rreth dy muaj që nga dita e botimit e gjer më sot dhe tërë të njohurit që u ka rënë në dorë libri juaj, na kanë përgëzuar për punën. Këtë e prisnim edhe nga ju, i nderuar Profesor. Por ç’po ndodh?!…

Ju, përkundrazi, duke dalë nga natyra juaj, në mos gaboj, më drejtoheni me një letër ku pretendohet se në librin tuaj stafi i shtëpisë botuese "Bilal Xhaferri" na paska bërë kiametin me gabime, letër të cilën na e përfundokeni me një falje publike që i kërkoni lexuesit për punën e dobët të këtij institucioni.

I habitur tej mase nga ky qëndrim dhe i ndodhur para faktit të mospëlqimit tuaj, vendosa ta publikoj në faqet e revistës "Krahu i Shqiponjës" letrën që më drejtuat, me idenë që të njihen edhe lexuesit me "gjunahet" e mia dhe të bashkëpunëtorëve të mi ndaj punës suaj.

Duke publikuar letrën tuaj, me tërë ato pakënaqësi të stërzmadhuara, për mendimin tim, më lind e drejta e një replike miqësore nëpërmjet së cilës detyrohem t’ju sqaroj juve dhe lexuesin se po tregoheni i padrejtë me mua dhe bashkëpunëtorët e mi.

Në një libër të karakterit enciklopedik e historiko-dokumentar, tejet voluminoz, mbi 700 faqe, siç është "Dodona, Tempulli i Lashtë i Shqipërisë", vetëkuptohet që do të shpëtojnë gabime edhe nëse botuesit dhe stafit të tij i lihet koha normale për parapërgatitjen e botimit dhe jo më kur nga ana e autorit caktohen afate me "litar në grykë" për nxjerrjen sa më parë nga shtypi.
Nëse ju kujtohet, i nderuar Profesor, ju na latë rreth pesëmbëdhjetë ditë afat për botimin e librit, sepse do të largoheshit sa më parë nga Shqipëria për në Amerikë dhe ju duheshin patjetër kopjet e para me vete. (Mund të pyesni edhe specialistët më të mirë dhe do të thonë se botimi i një libri të tillë voluminoz kërkon të paktën dy muaj kohë). Ne, në mirëbesim, për të mos shkelur fjalën e "dhënë" (nga anët tona kemi një thënie të urtë se shqiptari kur jep fjalën, ther djalën), duke shpresuar në mirënjohjen tuaj, punuam ditë e natë në ngutje dhe e arritëm "objektivin". Kjo, në rastin e marrëdhënieve tona (kontratë e pashkruar e mirëbesimit reciprok), meriton falenderim (gjej mundësinë t’i falenderoj publikisht bashkëpunëtorët e mi që u stërmunduan aq shumë për mikun e babait tim).

Gjithësesi, po theksoj, se ngutja nuk e justifikon aspak punën me gabime. Dihet që gabimet cënojnë profesionalizmin dhe në këtë rast unë pranoj se për herë të parë nën "presionin" e miqësisë, gjithmonë në mirëbesim, padashur tolerova disa gabime që u kanë shpëtuar padashje bashkëpunëtorëve të mi. Vërtet është cënuar paksa profesionalizmi ynë, por kjo dobësi nuk do të thotë se kemi bërë "gjunah" deri në atë shkallë sa të penalizohemi kaq rëndë prej mikut tonë për diçka që të tjerët nuk e kanë vënë re aspak.

Përse, i nderuar Profesor, përse këmbëngul "të hash sorrën kur ke para pulën"?!…

Në letrën tuaj, i nderuar Profesor, ju pretendoni se përveç gabimeve ortografike ("gjunah i madh, kiamet!) që u kanë shpëtuar bashkëpunëtorëve të mi, "janë hequr fotografitë e patriotëve" dhe jo pak… Plot 13 copë, i nderuar Profesor! Hata e madhe!… (Duhen varur bashkëpunëtorët e mi si sabotatorë të çështjes kombëtare!)…

I nderuar Profesor, besoj se nuk e keni harruar faktin që materialin na e sollët të daktilografuar me një makinë shkrimi të kohës së qepës, që nuk i kishte në "axhendën" e saj gërmat "ë" dhe "ç" dhe në vend të tyre kishte me bollëk "e" dhe "c", pa përmendur tekstin me gabimet e shumta drejtshkrimore e plot zhgarravina "redaktoriale", një tekst që nuk kishte asgjë të përbashkët me gjuhën letrare shqipe. Ju kujtohet besoj se edhe fotot na i sollët jo origjinale, por të fotokopjuara në fotokopjet më të këqija?!…

I nderuar Profesor! Po të them se me atë "brumë", në një afat prej pesëmbëdhjetë ditësh, në kushtet e mirëbesimit, stafi i "Bilal Xhaferrit" ka bërë një punë të mrekullueshme.

Thirrini kujtesës, Profesor, dhe ndërgjegjia juaj prej atdhetari nuk do ta mohojë faktin se pavarësisht nga ca gabime ortografike, mbi librin tuaj është bërë një punë redaktoriale shumë e mirë, shumicën e fotove jua a kemi gjetur ne vetë origjinale, duke i nxjerrë nga interneti, nga arkivat apo duke ua marrë miqve tanë nëpër shtëpitë e tyre si në rastin e së vesë së Gjeneral Ilmi Seitit apo Hektor Sejkos, djalit të atdhetarit Taho Sejko pushkatuar prej regjimit komunist të Enver Hoxhës.

Përse atëherë gjithë ky merak i juaji, i nderuar Profesor, për të fshirë vlerat e një botimi prej 700 faqesh me shtatë faqe letër të daktilografuar me atë makinën e shkrimit anonime?!… Përse i armatosur kaq rëndë kundër meje si kalorësit e qëmoçëm?…

Në gjuhën e popullit të thjeshtë kjo do të thotë t’i frysh qëllimisht gjërat, ta bësh qimen tra, të bësh zhurmë e bujë e të tërheqësh me zor vëmendjen e botës për diçka që nuk meriton vëmendje. Me një fjalë të hash sorrën në vend të pulës…

Unë besoj se Profesori e pret vëmendjen e opinionit nga puna e tij dhe jo nga publiciteti i ca gabimeve që u kanë shpëtuar padashje bashkëpunëtorëve të mi. "Të frysh gabimet" që askush nuk i ka vënë re, si në rastin e këtij libri, do të thotë të shmagësh vëmendjen e opinionit nga vlerat e vërteta të kësaj përmbledhjeje me artikuj e studime. Pra do të thotë të hedhësh poshtë punën e pëlqyer të Profesorit dhe të stafit botues, punë madhore që ka bërë aq shumë jehonë te lexuesi. Përse ky interesim për shmangien nga e vërteta për të ngjallur e përfituar një vëmendje të pamerituar? Përse të na shijojnë më shumë frytet e gabimeve sesa ato të punës?… Përse të na shijojë më shumë sorra se pula?! Përse t’u servirim edhe të tjerëve mishin e sorrës kur kemi pulën?!…

(Këtë e di vetëm Profesori që nuk e di pse mundohet të ngrejë furtunë në një gotë ujë)...

I nderuar Profesor, po ju vë në dijeni se "Bilal Xhaferri" nën drejtimin e Shefki Hysës ka botuar dhjetëra e dhjetëra tituj, duke filluar me figura botërore si Alfred de Myse, Egdar Allan Poe e Zhan Pol Sartri dhe me shkrimtarë shqiptarë si Bilal Xhaferri, Dritëro Agolli, Ismail Kadare, Pjetër Arbnori e së fundi studiuesi çam Rasim Bebo. Nga këto botime vetëm është lartësuar ky institucion, vetëm ka shkëlqyer figura e Bilal Xhaferrit. Të gjithë e kanë përgëzuar Shefki Hysën dhe stafin e tij për punën që ka bërë dhe pasqyra më e mirë e kësaj pune është revista "Krahu i Shqiponjës", e cila në numri 78 të saj i bën reklamë edhe librit "Dodona, Tempulli i Lashtë i Shqipërisë" të çamit Rasim Bebo.

I nderuar Profesor, po ju vë në dijeni se "Bilal Xhaferri" ka botuar edhe ndonjë autor që pasi ua shpërndan librin me autograf miqve të vet kthehet e na vetëlavdërohet ashtu si pa dashur se opinioni i atyre që e rrethojnë u shprehka për të se ai na qenka tashmë më i madh edhe se i madhi Bilal Xhaferri. Vetëkuptohet, Profesor, mua në të tilla raste nuk më mbetet gjë tjetër veç të ngre supet dhe të buzëqesh…

I nderuar Profesor, nuk besoj se ju, miku i babait tim, mund të bini në një pozitë të tillë vetëlavdërimi, as në pozitën e ndonjë dashakeqi të komunitetit shqiptaro-amerikan që ëndërron të kapet pas ndonjë gabimi njerëzor si e si të zbehë vlerat e Bilal Xhaferrit. Sa për dijeni do desha t’ju rikujtoj thënien e çmuar të poetit Namik Mane, legjenda e gjallë e Çamërisë, atë thënie që ju e pëlqyet aq shumë dhe këmbëngulët që unë ta shkëpusja nga libri im me tregime "Aromë Çamërie" dhe ta radhitja në faqet e librit "Dodona, Tempulli i Lashtë i Shqipërisë". Besoj ju kujtohet si i drejtohet Namik Mania atij mikut shqiptaro-amerikan: "Jua dërguam Bilal Xaferrin shkrimtar të madh e na e kthyet kufomë"…

Përse, i nderuar Profesor, e quani për dobësi të punës sonë "dhuratën" që kërkuat? Besoj se ju kujtohet se më keni lënë edhe disa libra me autografë, midis tyre edhe për poetin Namik Mane, njeriun që e ka dashur dhe e ka ndihmuar më shumë se kushdo tjetër Bilal Xhaferrin, kur ishte i internuar në Hamalle të Durrësit. Për këtë flet edhe fragmenti për të cilin ju pretendoni se është futur gabimisht në librin tuaj. Freskojeni kujtesën, Profesor, e kërkuat ju atë fragment dhe ne jua dhuruam për t’i shtuar vlerat librit tuaj… Ndryshe ç’kuptim ka autografi juaj për poetin Namik Mane?!…

I nderuar Profesor! Pavarësisht nga qëndrimi juaj, unë po të them se do të vazhdoj t’i bëj publicitetin që i takon librit tuaj se është një botim me vlera të rralla për Çamërinë në veçanti dhe për çështjen shqiptare në përgjithësi, për Shqipërinë tonë… Unë do të vazhdoj t’u servir miqve shijen e mishit të pulës dhe jo atë të sorrës…

Kisha ndërmend të publikoja në një artikull më vete vlerat e librit tuaj "Dodona, Tempulli i Lashtë i Shqipërisë", por pas kësaj replike mendoj se është më mirë t’i përmbledh me pak fjalë dhe të t’i rrëfej tani ato që kam dashur të them…

Thonë se dikur jetonte e Bukura e Dheut. Ndrinte ajo vetë, ndrinte dhe gjithçka përqark saj. Nuk kishte të krahasuar bukuria e saj, as ditën e as natën: Del o diell të dal, del o hënë të dal.
Thonë se të Bukurën e Dheut fillimisht e quanin Pellazgji. Ishte aq madhështore, e hirshme dhe magjiplotë saqë u dashuruan marrëzisht pas saj tërë fqinjët dhe të largëtit që njiheshin me të, të qytetëruarit dhe barbarët. Po Pellazgjia rrinte krenare në jetën e vet. I nderonte dhe i respektonte tërë ata që i vinin rrotull, pa iu përulur askujt. Na u bënë ziliqarë barbarët për krenarinë, vlerat dhe thesaret e saj. Dhe dikur iu turrën për ta mposhtur me përdhunë. U kacafytën gjatë barbarët me të, i rrëmbyen aty-këtu edhe copa stolish e thesaresh, megjithatë Pellazgjia nuk u mposht…

Ajo që mbeti pas atyre betejave grabitqare u quajt Iliri. Barbarët u kacafytën edhe me Ilirinë, i rrëmbyen të tjera thesare, të tjera stoli, po ajo nuk u dha. Tashmë e quanin Arbëri dhe trashëgonte ende një pjesë nga hiret e së Bukurës së Dheut, Pellazgjisë. Ashtu e hijshme, si gjithë të Bukurat e Dheut nëpër përralla, megjithëse e lodhur nga kacafytjet e gjata përdhunuese, Arbëria e paepur rrezatonte në sytë e barabarëve që nuk e duronin dot dritën e qytetërimit të saj. Dhe ata vrisnin mendjen si ta mposhtnin. Dhe i turreshin përsëri e përsëri, ditëve e netëve, gjatë dimrave e beharëve, i grabisnin stolitë, e plagosnin, e gjakosnin, i këpusnin gjymtyrët, por ajo, megjithëse mpakej e mpakej prej dhunës, nuk jepej. Ashtu e mpakur dhe e paepur ngjante rishtas e bukur dhe rrezatonte qytetërim në sytë e armiqve barbarë që donin ta zhbënin me çdo kusht.

Tashmë ca e thërrisnin Albani e ca të tjerë Shqipëri. Armiqtë si gjithmonë e kishin halë në sy dhe i turreshin përbindshëm bukurisë së saj. Shipëria e vogël, për mendjen e mbrapshtë të barbarëve, ishte Pellazgjia e dikurshme që ende nuk ishte epur prej dhunës grabitëse, prandaj nuk duhej lënë rehat. Ajo duhej zhdukur…

Kjo farë Shqipërie ishte apo nuk ishte Pellazgjia e dikurshme?!… Debatonin e debatonin armiqtë e saj dhe i turreshin përsëri për ta zhbërë që të mos i mbetej as nami e as nishani Pellazgjisë së dikurshme që rronte ende në genet e Shqipërisë… Armiqtë e saj tashmë ishin jo vetëm barbarët, por edhe fqinjët e qytetëruar. Edhe ata i lakmonin ato pak thesare që trashëgonte Shqipëria prej Pellazgjisë së dikurshme… Ishte apo nuk ishte Pellazgjia?!… Tashmë gjithçka ishte shndërruar në legjendë. Pellazgjia, e Bukura e Dheut, tashmë ishte një përrallë që u rrëfehej netëve kalamajve…

Ndërkohë doli një trim që vendosi të eksploronte viset e legjendës. Dhe duke kërkuar nëpër udhët e vështira të meditimit muzgjeve të legjendës, trimi Rasim Bebo po zbulonte copëza stolish, gurë të çmuar, diamante e perla, që përbënin dikur thesaret e bizhuterive të Pellazgjisë…

Trimi Rasim Bebo, duke kërkuar, zbuluar dhe restauruar copëzat e bizhuve të grabitura nëpër shekuj nga trupi i Pellazgjisë arriti të rindërtonte profilin e saj prej të Bukure Dheu… Dalëngadalë legjenda po shdërrohet në realitet. Kërkojeni dhe do ta gjeni një pjesë të këtij realiteti në librin "Dodona, Tempulli i Lashtë i Shqipërisë", të autorit Rasim Bebo…

I nderuar Profesor! Ja këto më vinin shpesh ndërmend që në çastin që u njoha me vlerat e mëdha të librit tuaj… Mendoja si e si t’i përpunoja sa më bukur fjalët, që ato të dilnin njëherësh prej trurit dhe shpirtit tim. Të ishin sa më të denja, sa më të arrira dhe ta vlerësonin siç e meriton librin "Dodona, Tempulli i Lashtë i Shqipërisë", por ju me letrën tuaj ma ndërpretë hovin e fjalës… Ma pretë befas dhe në mënyrën më të çuditshme e të pashpjegueshme…

Në fund të letrës ju, i nderuar Profesor, çuditërisht merrni kurajën t’i kërkoni falje lexuesit për punën e dobët të shtëpisë botuese, mbase duke harruar se të folurit në emër të "Bilal Xhaferrit" është e drejta ime ekskluzive…E gjykoj unë dhe stafi im nëse duhet t’i kërkohet falje lexuesit nga ana jonë për gjithë atë "kiamet" që ka gjetur librin tuaj…

Sidoqoftë ishit dhe mbeteni përsëri miku im, i nderuar Profesor… Dhe si mik po të them që t’ia lëmë lexuesit ta gjykojë si letrën tuaj dhe replikën time miqësore… Zoti qoftë përherë me ne…

Shefki HYSA