Shqiponjë në horizontet

e letërsisë shqiptare

Mbresa nga jeta e shkrimtarit e kritikut Sokol Jakova

Besoj se shumica e shqiptarëve e njohin. Jo personalisht si njeri. E njohin si shkrimtarin e dashur të fëmijërisë së tyre. E njohin si krijuesin e shumë personazheve që u kanë ndezur imagjinatën me bëmat dhe aventurat në një botë çudirash nga ato që i kanë aq qejf dhe që i ëndërrojnë aq shumë fëmijët. E njohin si krijuesin e Mirash Guximtarit që guxon e sfidon sa e sa të papritura në një botë sa reale dhe imagjinare dhe u shton fëmijëve dëshirën për t’u bërë heronjtë e së ardhmes së Shqipërisë. Ky është shkrimtari Sokol Jakova që shfaqet në horizontin e letërsisë shqiptare si një shqiponjë luftarake e dalë prej botës plot kureshtje të librave të tij. Një shqiponjë e dashur, sidomos për lexuesit e moshave të reja dhe për adoleshentët.

Sokoli u lind në Tiranë më 18 qershor 1948. Ai është një ndër shkrimtarët shqiptarë më në zë të brezit të vet, sidomos për fëmijët. Sokoli është shquar edhe kritik letrar shqiptar e puplicist në fushën e studimeve për për problemet e letërsisë shqiptare ndër vite..

Sokol Jakova i përket një familjeje intelektuale shqiptare të shquar që merrej me artin dhe letërsinë. Babai i tij është shkrimtari dhe dramaturgu i njohur, Kolë Jakova. Sokoli është arsimuar në vendlindje, në Tiranë. Pas përfundimit të shkollës së mesme, ai ndoqi studimet në Universitetin e Tiranës, në fakultetin e Historisë dhe Filologjisë, në degën e gjuhës dhe letërsisë shqipe. U diplomua në vitin 1970.

Në vitin 1971 Sokoli nisi punë në redaksinë e letërsisë për fëmijë në shtëpinë botuese "Naim Frashëri", ku punoi për katër vjet. Kësaj periudhe i përkojnë edhe shumë nga krijimet e tij, veçanërisht disa nga librat e tij të parë si përmbledhjet me tregime "Shoqet" (1972), "Zari me një vesh" (1972), "Një ngjarje te Kroi i Nuses" (1973), "Nëna e partizanëve" (1974). Pra, puna si redaktor në shtëpinë botuese jo vetëm i shtoi vullnetin për krijimtarinë letrare, por ia mprehu penën për të realizuar vepra edhe më të bukura gjatë tërë jetës.

Në vitin 1974 Sokol Jakova, tanimë krijues i pjekur, u transferua në Institutin e Gjuhësisë dhe të Letërsisë ku punoi për disa vjet radhaz, deri më 1979. Fryt i kësaj pune janë disa punime shkencore studimore në fushën e prozës së shkurtër si "Parime të ndërtimit të figurave në tregimet tona", "Tipare të zhvillimit të tregimit në vitet 45-60", "Tregimi i viteve 60-70", "Zhvillimi i romanit për fëmijë" etj. Në këtë periudhë shkrimtari Sokol Jakova aktivizohet mjaft edhe me shtypin periodik të kohës, duke botuar me dhjetëra artikuj kritikë e studimorë për problemet e letërisë në tërësi dhe letërsisë për fëmijë e të rinj në veçanti.

Në vitin 1979 e më tej ai punoi në shtypin periodik për fëmijë, në revistat "Fatosi" e "Pionieri" e "Filizat". Për disa vjet ka qenë edhe kryeredaktor i revistës "Mrekullia", botuar pas vitit 1990.

Krijimtaria e autorit Sokol Jakova është e gjerë dhe e shumanshme. Ai është marrë vazhdimisht me krijimtari letrare, me publicistikë, artikuj studimorë, artikuj kritikë deri edhe me pjesë teatrale për të vegjlit. Ka shkruar në të gjitha llojet e prozës. Ka botuar romanet "Rruga e vështirë", "Dëshmitarë në tragjedi", "Ndodhitë e çuditshme të Mirash Guximtarit"; novelat "E fshehta e një të panjohuri", "Mbresa nga një kohë e largët", "Fajtori përballë bishës", Në gjurmë të një krimi", "Gjaku i drenushës", "Zemërimi i piktorit të vogël" etj.; përmbledhjet me tregime "Gora", "Detyrë e vështirë", "Shokë të pandarë", "Shprishja e një zemre të njomë", "Pas provimit të algjebrës", "Zogu i Blertës" etj.

Disa nga librat kryesorë të autorit Sokol Jakova janë ribotuar herë pas here nga shtëpi botuese të ndryshme shqiptare. Ai është përpjekur të kapërcejë edhe kufijtë e kombit shqiptar me krijimtarinë e tij. Konkretisht në vitin 1996 shtëpia botuese italiane "Dinnos Editrice", në Romë, i botoi shkrimtarit Sokol Jakova përmbledhjen me përralla me motive nga folklori shqiptar "Gra, gjahtarë dhe dredharakë të pabesë", në dy gjuhë, në shqip e italisht.

Në tërësi, megjithë ribotimet, autorit Sokol Jakova i numërohen rreth 30 libra për disa prej të cilëve ai është vlerësuar edhe me çmime në konkurse të ndryshme kombëtare. Romani i tij "Ndodhitë e çuditshme të Mirash Guximtarit", një ndër librat më të pëlqyer prej fëmijëve, është vlerësuar me çmimin "Mark Tuen" dhënë nga "Qendra Amerikane e Kulturës" në bashkëpunim me Shoqatën Mbarëkombëtare të Shkrimtarëve për Fëmijë.

Sokoli asnjëherë nuk e ka reshtur krijimtarinë letrare, megjithë vështirësitë e shumta që kanë hasur e hasin shkrimtarët në vitet e demokracisë, sidomos ata që i përkasin brezit të krijuesve të letërsisë postkomuniste. Sokoli si gjithnjë, ka qenë dhe vazhdon të mbetet një ndër shkrimtarët shqiptarë më prodhimtarë. Ai është shquar sidomos në fushën e kritikës letrare realiste, në një periudhë si e sotmja kur kritika letrare ndihet pothuaj e vdekur në Shqipëri. Sokoli vazhdon të bashkëpunojë gjithnjë e më dendur me shtypin letrar, veçanërisht me revistën "Krahu i shqiponjës" dhe gazetat "Drita" e "Ndryshe". Ai është anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë". Punon edhe në Drejtorinë e Botimeve të Kuvendit të Shqipërisë.

Shkrimtari Sokol Jakova ka shkruar e botuar shumë libra gjatë jetës së tij, por ato më mbresëlënëset për lezuesin shqiptar janë:

"Shoqet" (1972), tregime
"Zari me një vesh" (1972), tregime
"Një ngjarje te Kroi i Nuses" (1973), tregime
Nëna e partizanëve" (1974), tregime
"Rruga e vështirë", roman
"Dëshmitarë në tragjedi", roma
"Ndodhitë e çuditshme të Mirash Guximtarit", roman
"E fshehta e një të panjohuri", novelë
"Mbresa nga një kohë e largët", novelë
"Fajtori përballë bishës", novelë
Në gjurmë të një krimi", novelë
"Gjaku i drenushës", novelë
"Zemërimi i piktorit të vogël", novelë
"Gora", tregime
"Detyrë e vështirë", tregime
"Shokë të pandarë", tregime
"Shprishja e një zemre të njomë", tregime
"Pas provimit të algjebrës", tregime
"Zogu i Blertës", tregime
"Gra, gjahtarë dhe dredharakë të pabesë" (1996), përralla, shqip e italisht, Romë etj.

I nderuar lexues, mjafton të lexosh cilëndo nga këto libra që të nxisin imagjinatën dhe të rrisin krahët e fantazisë për të fluturuar drejt një bote gjithnjë e më të mirë, si botët nëpër ëndrrra, dhe do të njohësh shqiponjën që ndryn në shpirtin e vet shkrimtari Sokol Jakova.

Shefki Hysa